Kentsel açık yeşil alanların dağılımının tarihi süreç içindeki değişimi: Trabzon kenti Boztepe-Ganita aksı örneği

Abstract

Kentsel mekânlar zaman içerisinde en çok değişime uğrayan alanlardır. Çünkü aldıkları ya da verdikleri göçlerle büyümekte ya da küçülmektedir. Kontrolsüz büyümeler kentleri özellikle de kent merkezlerini hızla değiştirirken ortaya çıkan planlamalara aykırı değişimler kentsel açık yeşil alanların sınırlarının her geçen gün daha da çok küçülmesine neden olmaktadır. Bu faktörler yapı alanları yani kitleler ile açık yeşil alanlar yani boşluklar arasındaki ilişkinin değişmesine ve mekânsal dengenin bozulmasına sebep olmaktadır. Ayrıca kentlerde yaşanan bu değişimler açık yeşil alanların birbirleriyle sürekliliklerinin kopmasına, parçalı ve dağınık bir hale dönüşmesine sebep olmaktadır. Trabzon kent merkezindeki açık yeşil alanlarda bu sebeplerden dolayı değişmiş, gerçekleşen bu değişimler kentsel açık yeşil alanların başarılı kentsel tasarımlar olamamasının birincil sebebi olmuştur. Bu sorunlardan yola çıkarak bu tez çalışmasın da, zaman içinde değişen kentsel açık yeşil alanların mekânsal ilişkilerinin, dağılımlarının nasıl değiştiği, bu değişimler sonucunda bu mekânların başarılı kentsel mekânlar olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır.Kentsel açık yeşil alanlar ve kentsel tasarımlarla ilgili çalışmalara ilişkin literatür araştırması yapılarak bu çalışmalarla ilişkin bilgiler verilmiştir. Ayrıca kentsel tasarım teorileri ve kavramlarının kentsel açık yeşil alanlarla ilişkisi açıklanmıştır. Böylece kentsel tasarım teorilerinden yararlanılarak araştırmanın teorik çatkısı/çerçevesi ortaya koyulmuştur. Bu teorik çatkı/çerçevesi de, kentsel açık yeşil alanların, başarılı kentsel tasarımlar olabilmesi için barındırması gereken kalite değerleri ile tasarım kavramlarının ilişkisi belirlenmiştir. Tanımlanan bu kalite değerlerinin, hangi kavramlara bağlı olarak ne şekilde farklılaştığı uygulama çalışmaları ile araştırılmıştır. Uygulama çalışması üç aşamadan oluşmaktadır.Uygulama bölümünü oluşturan ilk ve ikinci aşamada, Trabzon kent merkezindeki açık yeşil alan dağılımlarının ve kentsel tasarım kavramlarının tarihsel süreç içinde nasıl değiştiği saptanmıştır. İkinci aşamada son olarak ise başarılı kentsel tasarımların gerçekleştirmesi gereken kalite değerlerini kent merkezindeki mevcut açık yeşil alanların ne düzeyde karşıladığı saptanmıştır. Böylece elde edilen veriler bir arada analiz edilerek varsayımların sınanması amaçlanmıştır. Sonuçta hızla artan ve kontrolsüz büyümeler şekil-zemin ilişkisinin değişmesine, kitle-boşluk ilişkisinin bozulmasına, dağılımın dengesizleşmesine sebep olduğu ortaya koyulmuştur. Açık yeşil alanların sürekliliklerinin bozulmasına, parçalı, dağınık hale gelmesine de neden olmaktadır. Böylece açık yeşil alanlarla ilgili olan kentsel tasarım kavramlarının değişimleri sonucunda gerçekleştirmesi gereken kalite değerlerini gerçekleştiremedikleri saptanmıştır.