Gümüşhane yöresinde etnobotanik bir çalışma

Abstract

Bu çalışma ile Gümüşhane ilinin merkez köy ve yaylalarında yaşayan halkın, değişik amaçlarla kullandığı (ilaç, gıda, baharat, yem, araç-gereç yapımı, vb.) doğal bitkiler ile olan ilişkilerinden ortaya çıkan etnobotanik kültürün ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında Gümüşhane ilinin merkezine bağlı 17 köy ve 2 yaylada 135 kişi ile yüz yüze görüşme şeklinde anket çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca kaynak kişilerin arazide gösterdikleri bitkilerden herbaryum örnekleri alınarak teşhisleri yapılmıştır. Sonuçta 38 familyaya ait 74 taksonun yörede değişik şekillerde kullanıldığı belirlenmiştir. Tespit edilen türlerin; 48'inin tıbbi, 26'sının gıda, 5'inin baharat, 5'inin araç-gereç yapımı, 3'ünün yem ve 6'sının ise farklı amaçlar için kullanıldığı saptanmıştır. Phlomis pungens Willd. var. hirta Velen.'nın gıda amaçlı kullanımı, Tragopogon buphthalmoides var. buphthalmoides (DC.) Boiss.'in anne sütünü artırıcı, Echinops ossicus K.Koch'un terletici, zayıflatıcı, ateş düşürücü, vücuda rahatlık verici, Salvia verticilata L. subsp. verticilata L., Cervispina cathartica (L.) Moench, Bilacunaria microcarpa (M.Bieb.) Pimenov & V.N.Tikhom'nın yara iyileştirici olarak, Euphorbia esula subsp. tommasiniana (Bertol.) Kuzmanov'nın lateksinin mide kurdunu düşürücü, Echium italicum L.'nın bronşit ve öksürük rahatsızlıklarını giderici, Globularia trichosantha subsp. trichosantha Fisch. & Mey.'nın el ve ayak mantarlarını giderici olarak kullanımları bu çalışma ile kayıt altına alınmıştır. Etnobotanik özellikli en fazla takson içeren familyalar sırasıyla; 12 taksonla Asteraceae, 9 taksonla Lamiaceae ve 5 taksonla Apiaceae olarak belirlenmiştir.