Erken Cumhuriyet Dönemi modernlik arayışının yansımaları: Beşikdüzü Köy Enstitüsü

Abstract

Cumhuriyetle hızlanan modernleşme hareketlerinin temel faaliyet alanlarından biri de toplumun eğitim ve öğretimidir. 1930'lu yıllarda okuma yazma oranının düşük olması (%22) dönemin en temel problemlerindendir. Sorunun çözümüne yönelik çeşitli girişimlerden sonra 1940 yılında Köy Enstitüleri kurulmuştur. Yurt genelinde 21 Köy Enstitüsünden biri de Trabzon'da açılan Beşikdüzü Köy Enstitüsüdür (BKE). BKE'nin 1999 yılında tescillenmeye başlanan ve çoğu, tescillerinin zamanla düşürülmesinin ardından yıkılan yapılarından geriye 6 adet yapı ve Atatürk büstü kalmıştır. Tezin amacı, Erken Cumhuriyet Dönemi'nin önemli bir eğitim girişimi olan BKE'nin tüm yönleriyle ele alınması ve söz konusu dönemin modernlik arayışının BKE yapılarında mimarlık bağlamında sorgulanmasıdır. I. Bölümde dönemin mimarlık eğilimleri ile Köy Enstitülerine ilişkin genel bilgilere yer verilmiştir. II. Bölümde BKE'nin kuruluşundan bugüne eğitim felsefesi ve işleyişi ve mekânsal olarak geçirdiği değişim ve dönüşüm incelenmiştir. III. Bölümde, BKE yapıları, dönemin mimarlık eğilimlerine ait özellikler bağlamında analiz edilmiştir. Sonuç olarak, yapıların bir kısmının dönemin mimarlık eğilimleri ile ilişkisi net bir biçimde okunurken, yapım tekniği daha sade olanların eğilimlerden daha az etkilendiği sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte Enstitülerden beklenen modernlik arayışının; binalardan daha çok bölgenin eğitim öğretim verilerine yansıdığı görülmüştür.