Şehzade şehrinden payitahta: Sancağa çıkarılan Osmanlı Padişahlarında mimari temsiliyet (1362-1595)

Abstract

Osmanlı Devleti'nde, padişahlardan sonra tahtın varisleri olan şehzadeler, devletin bekası için belli bir yaşa geldiklerinde sancağa gönderilirdi. Şehzadelerin sancağa çıkmasındaki başlıca amaç padişah olmaları durumunda tüm Osmanlı hâkimiyet alanında gösterecekleri faaliyetlerin bir prototipini kendi sancaklarında uygulayarak öğrenmeleri amaçlanmaktadır. Bu bağlamda Osmanlı padişahlarının, Osmanlı toplumunun en önemli sosyo-ekonomik örgütlenmelerinden birisi olan vakıf sisteminin bir parçası olarak anıtsal yapılar inşa ettirdikleri ve bunun sadece toplumun temel ihtiyaçlarını gidermeye yönelik girişimler olmadığını, payitahtta mimari temsiliyet ifadesi olduğu açıktır. Diğer taraftan bu teslimiyet arayışının erken örneklerini şehzadelik döneminde sancaklarda göstermiş olabilecekleri düşünülmektedir. Bu tez çalışması ile tahta çıkan Osmanlı padişahlarının şehzadelik dönemlerinde ve tahta çıktıktan sonra gerçekleştirdikleri imar faaliyetlerine ulaşmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın sınırları ise Osmanlı'da "sancağa çıkarılma" uygulamasının gerçekleştiği 1362-1595 yılları arasındadır. Tez çalışması; Genel Bilgiler, Yapılan Çalışmalar, Bulgular ve Değerlendirme ve Sonuç olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Genel Bilgiler bölümünde, Osmanlı Devletinde şehzadelik kurumu, doğumu, eğitimleri, tahta cülusları, sancağa çıkarılma nedenleri, sancaktaki görev ve yetkileri ve şehzade sancakları belirlenmiş ve konuyla ilgili bilgiler verilmiştir. Yapılan Çalışmalar bölümünde, sancaktan payitahta çıkan Osmanlı padişahlarının yaşamları hakkında bilgi verilmiş ve yararlanılan kaynaklar doğrultusunda Osmanlı şehzadelerinin imar faaliyetleri sancak ve payitaht olarak ayrılarak incelenmiş ve envanterleri çıkarılmıştır. Bulgular bölümünde ise şehzadelerin sancakta, payitahtta ve taşradaki imar faaliyetleri yapıların fonksiyonları, sayısı, hangi şehirde inşa edildiği üzerine incelemeler yapılmıştır. Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise belirlenen amaç ve kapsam doğrultusunda gerçekleştirilen tüm incelemeler çerçevesinde çalışmanın sonuçları ortaya konulmuştur.