Elektronik atıklardan metallerin fiziksel ve hidrometalurjik yöntemlerle geri kazanımı

Abstract

Bu tez kapsamında, önemli miktarda temel/değerli metal içeren atık baskılı devre kartlarının (ABDK) karakterizasyonu ve metallerin, fiziksel ve hidrometalurjik yöntemlerle geri kazanımı araştırılmıştır. ABDK'ların, zararlı atık konumunda olduğu ve içerdiği özellikle kurşun gibi ağır metaller nedeniyle su kirliliğine sebep olabileceği belirlenmiştir. Fiziksel ayırma testlerinde (ağır ortam, manyetik ve elektrostatik ayırma), nispeten yüksek metal kazanımlarına karşın, özellikle değerli metal kayıplarının yüksek olduğu bulunmuştur. Ağır ortam testleri, metallerin 1-1,4 mm'nin altında büyük ölçüde serbestleştiğini (?%97 Cu) göstermiştir. Fiziksel ayırma işlemlerinde, ince tane boyutlarında (<75-106 ? m) ayırma etkinliğinin önemli oranda azaldığı gözlenmiştir. ABDK'lardan metallerin kazanımı için sülfat (oksitleyici olarak H2O2 veya Fe3+) ve klorür (oksitleyici olarak Cu2+ veya H2O2) esaslı liç sistemleri irdelenmiştir. Peroksit katkılı sülfat liçi ile bakır, değerli metallerden (Au, Ag ve Pd) seçimli olarak, yüksek verimlerle (>%99) kazanılmıştır. Katkı maddelerinin (etilen glikol ve polikarboksilat esaslı karışım) ilavesi ile hidrojen peroksit sarfiyatında 1,2-9 kat azalma ve bakır kazanımında da %34'e varan artış sağlanmıştır. Klorür ortamında, yüksek metal kazanımları için Cu2+'nin hava/oksijen ilavesi ile yerinde üretilmesi gerektiği bulunmuştur. Hava/oksijen varlığında (1 L/dk) bakır kazanımında %67, gümüş ve paladyum kazanımında da %72-81 artış sağlanmıştır. Klorür liçinde, yüksek altın kazanımı için H2O2 ilavesinin gerekli olduğu belirlenmiştir.