Denizel, gölsel kaynak kayalar ve kömürlerin organik jeokimyasal özellikleri ve n-alkan sistematiği: Seçilmiş sahalar üzerine uygulanması

Abstract

Bu çalışmada; denizel kaynak kayalar grubunda yer alan Dereköy (Antalya) ve Çağlayan (Sinop) formasyonlarının, gölsel kaynak kayalar grubunda yer alan Beypazarı (Ankara) ve Seyitömer (Kütahya) bitümlü şeyllerinin, kömürler grubunda yer alan Yatağan-Milas (Muğla) ve Seyitömer (Kütahya) kömürlerinin, organik jeokimyasal özellikleri ve n-alkan sistematikleri araştırılmıştır. Organik madde içeriği bakımından, Muğla ve Seyitömer kömürleri düşük-orta seviyede, Çağlayan Formasyonu orta düzeyde, Beypazarı ve Seyitömer bitümlü şeylleri ise oldukça yüksek TOK değerlerine sahiptir. Piroliz (Rock Eval)/TOK analiz sonuçlarına göre; Dereköy Formasyonu için; Tip II, Çağlayan Formasyonu için Tip II-III, Beypazarı ve Seyitömer bitümlü şeylleri için baskın olarak Tip I, Muğla ve Seyitömer kömürleri için de Tip III kerojen içeriği belirlenmiştir. Tmax ve PI değerlerine göre Dereköy Formasyonu ile Muğla ve Seyitömer kömürlerinin olgunlaşmadığı, Çağlayan Formasyonu ile Beypazarı ve Seyitömer bitümlü şeyllerinin ise erken olgun olduğu belirlenmiştir. n-alkan dağılımlarına göre Dereköy ve Çağlayan formasyonları; çoğunlukla denizel algal, Beypazarı ve Seyitömer bitümlü şeylleri algal, Muğla ve Seyitömer kömürleri çoğunlukla karasal organik içermektedir. Pr/Ph oranları; Beypazarı ve Seyitömer bitümlü şeyllerinin anoksik, Çağlayan Formasyonunun oksik, Dereköy Formasyonu, Muğla ve Seyitömer kömürlerinin ise suboksik ortam koşullarında çökelmiş olduklarını göstermektedir. Pwax ve Paq değerlerine göre; Muğla ve Seyitömer kömürlerindeki organik maddenin, çökeldiği andaki iklim koşullarının kuru ve soğuk olduğu, bu organik maddeleri oluşturan bitki türlerinin ise, suyu seven damarlı ve yüksek bitkiler olduğu sonuçlarına varılmıştır. İstatistiksel olarak yapılan değerlendirmeler sonucunda; farklı kökenden türeyen organik maddelerin, farklı n-alkan gruplaşmaları oluşturduğu ve bunun sonucunda denizel, gölsel kaynak kayalar ve kömürlerin birbirlerinden ayrıldığı sonucuna varılmıştır.