Türkiye'de çevre kirliliğinin belirleyicileri: Eşbütünleşme ve nedensellik analizleri (1980 - 2017)

Abstract

Küresel ısınma ile birlikte ortaya çıkan iklim değişikliği, orman yangınları ve deniz seviyesinde yükselme gibi gelişmeler dikkatleri sürdürülebilir kalkınma kavramına çekmiştir. Bilim insanlarınca gerekli önlemlerin alınmaması durumunda gelecekte dünyayı bekleyen tehlikelerin vurgulanması, sürdürülebilir kalkınma kavramının çerçevesinin belirlenmesi açısından önem arz etmekte ve çevre kirliliği üzerinde etkisi olan dinamiklerin ele alınmasını gerektirmektedir. Bu çalışmada Türkiye'de 1980-2017 döneminde çevre kirliliğinin belirleyicilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle ekonomik büyüme, yenilenemez enerji tüketimi, yenilenebilir enerji tüketimi, sanayileşme, ticari açıklık, doğrudan yabancı yatırım (FDI), finansal gelişme, nüfus yoğunluğu, kentleşme, patent, tarımsal katma değer, tarım arazisi, küreselleşme (genel), ekonomik küreselleşme, finansal küreselleşme, sosyal küreselleşme ve politik küreselleşmenin karbondioksit (CO2) emisyonu üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada eşbütünleşme ilişkisinin tespiti amacıyla Otoregresif Gecikmesi Dağıtılmış Model (ARDL), sınır testi kullanılmıştır. Sınır testi sonucunda kurulan tüm modellerde uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Ayrıca uzun dönemde ekonomik büyüme, yenilenemez enerji tüketimi, sanayileşme, ticari açıklık, FDI, finansal gelişme, nüfus yoğunluğu, kentleşme, küreselleşme (genel), ekonomik küreselleşme, finansal küreselleşme ve sosyal küreselleşmenin CO2 emisyonu üzerindeki etkisinin pozitif; yenilenebilir enerji tüketimi, patent başvurusu, tarımsal katma değer ve politik küreselleşmenin CO2 emisyonu üzerindeki etkisinin ise negatif olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çevresel Kuznets Eğrisi (EKC) Hipotezi, Kirlilik Sığınağı Hipotezi ve Kirlilik Hale Hipotez'lerinin geçerliliğinin test edildiği analizlerde ise Türkiye'de EKC Hipotezi ve Kirlilik Sığınağı Hipotez'inin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak çalışmada çevre kirliliği ve belirleyicileri arasındaki nedensel ilişkiler, Toda-Yamamoto nedensellik testi ile incelenmiştir. Nedensellik analizi sonucunda yenilenemez enerji tüketimi, ticari açıklık, nüfus yoğunluğu, kentleşme, tarım arazisi ve sosyal küreselleşme ile CO2 emsiyonu arasında iki yönlü nedensellik gözlemlenmiştir. Yenilenebilir enerji tüketimi, FDI, finansal gelişme, sanayileşme, küreselleşme (genel), ekonomik küreselleşme, finansal küreselleşme ve politik küreselleşmeden CO2 emisyonuna doğru ise tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Ekonomik büyüme, tarımsal katma değer ve patent ile CO2 emisyonu arasında ise nedenselliğin yönü ile ilgili kesin bir yargıya ulaşılamamıştır.

Developments such as climate change, forest fires, and sea-level rise that have emerged with global warming have drawn attention to the concept of sustainable development. Scientists draw attention to the dangers that await the world in the future if the necessary precautions are not taken. This issue is essential in determining the framework of the concept of sustainable development and requires addressing the dynamics that impact environmental pollution. This research is aimed to examine the determinants of environmental pollution in Turkey in the period of 1980-2017. For this reason, the effect on carbon dioxide (CO2) emissions were analyzed in the research: economic growth, non-renewable energy consumption, renewable energy consumption, industrialization, trade openness, foreign direct investment (FDI), financial development, population density, urbanization, patent application, agricultural added value, farmland, globalization, economic globalization, financial globalization, social globalization, and political globalization. To determine the cointegration relationship, the Autoregressive Lag Distributed Model (ARDL) bounds testing approach was used in this study. A long-term cointegration relationship has been detected in all models due to the bounds testing system. However, it has been determined that the long-term effects of economic growth, non-renewable energy consumption, industrialization, trade openness, FDI, financial development, population density, urbanization, globalization (general), economic globalization, financial globalization, and social globalization on CO2 emissions are positive. In addition, it has been concluded that the effect of renewable energy consumption, patent application, agricultural added value, and political globalization on CO2 emissions is negative. In the analyzes in which the validity of the Environmental Kuznets Curve Hypothesis (EKC), Pollution Haven Hypothesis, and Pollution Halo Hypotheses were tested, it was concluded that the EKC Hypothesis and Pollution Haven Hypothesis were valid in Turkey. Finally, this research examined the causal relationships between environmental pollution and its determinants with the Toda-Yamamoto Causality Test. As a result of this analysis, bidirectional causality was observed between CO2 emissions with non-renewable energy consumption, trade openness, population density, urbanization, farmland, and social globalization. On the other hand, one-way causality has been determined from renewable energy consumption, FDI, financial development, industrialization, globalization, economic globalization, financial globalization, and political globalization to CO2 emissions. However, a definite judgment could not be reached regarding the direction of causality between economic growth, agricultural added value and patent and CO2 emissions.