Kentsel gelişme alanlarında arazi kullanımı ve değişiminin sürdürülebilir arazi yönetimi açısından incelenmesi: Trabzon ili örneği

Abstract

Günümüzde sürdürülebilir arazi yönetimi anlayışı global bir önem kazanmıştır. Şüphesiz ki bu kırsal ve kentsel arazilerin verimli ve uygun kullanımı adına önemli bir gelişme olarak kabul edilmelidir. Türkiye?de kırsal ve kentsel alanlarda geçerli olmak üzere arazi kullanımlarını düzenleyen yasalarımız mevcuttur. Kentsel alanlarda arazi kullanımları imar planları ile belirlenmekte ve buna göre uygun araziler oluşturulmaktadır. Hangi alanlar konut alanları, hangi alanlar kamu tesis alanları, nereler yol ve yeşil alanlar bu planlarla belirlenmektedir. Ancak planlama aşamasında plana esas veri eksikliğinden kaynaklı optimum planlar oluşturulamamaktadır. Örneğin planlamalarda mülkiyet altlıklarının dikkate alınmaması, halihazır haritaların güncel olmaması, arazi toprak yetenek sınıf haritalarının oluşturulmamış olması gibi nedenlerden dolayı sürdürülebilir bir arazi yönetimine uygun planlar oluşturulamamaktadır. Bu verilerden yoksun üretilen gerek kırsal ve gerekse kentsel alan uygulama planları uygulanabilirliğini baştan kaybetmektedir. Bununla birlikte bu şekilde üretilen planlar yasal planlar olmak üzere uygulanmaktadırlar. Sonuçta geri dönüşümü zor olan arazi kullanımları oluşmaktadır. Özellikle kentsel gelişme alanlarında ya da kentlerin mücavir sahaları veyahut ta bu alanlara bitişik potansiyel alanlarda kırsal alandan kentsel alana kontrolsüz ve sağlıksız arazi dönüşümleri yaşanmaktadır. Türkiye?de önemli tarımsal nitelikli alanlar ile mera ve ormanlık alanlar bu noktada tehdit altında kalmaktadır. Bu tez çalışmasında Trabzon ilinin güney koridorunu içeren kentsel gelişme sahası ile bu alana bitişik potansiyel gelişme alanlarında değişik zaman periyotlarında çekimi yapılmış hava fotoğrafları yardımı ile arazi kullanım ve değişimi tespit edilmiştir. Bunun yanında bölgenin kadastro parsel geometrileri ve büyüklükleri ve bu bağlamda köy yerleşik alanlarında geçerli parsel bölünmelerinin olabilirliği özellikle Toprak Koruma ve Kullanma yasasına göre araştırılmıştır. Sonuçta bölgede hızlı sağlıksız ve kontrol dışı kırsal alandan kentsel alana dönüşüm süreci yaşandığı, kentin gelecekte büyüme yönünün şimdiden uygun olmayan arazi kullanımları ile olumsuz yönde etki altına alındığı, bölgede marjinal tarımcılığın giderek yok olduğu, tarımsal nitelikli alanların zamanla azaldığı ve miras paylaşımı ile bölündüğü, mera ve orman alanlarının da bu kapsamda eksildiği tespit edilmiştir. ve bu bağlamda uygulama bölgelerin gerek kırsal ve gerekse kentsel kullanım anlamında sağlıklı gelişmesi için alınması gereken tedbirler özellikle yetkili konumda olan yerel yönetimlere önerilmiştir.