Kamu harcamalarının vergi uyumuna etkisi: Türkiye örneği

Abstract

Bu çalışmada, İnsanlar neden vergi öder? ve Kamu harcamalarının vergi uyumu üzerinde bir etkisi var mı? sorularına cevap aranmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı, Türkiye'de, kamu harcamalarının vergi uyumuna olan etkisini tespit etmek ve Türkiye'deki vergi uyumunun artırılması için bu tespit doğrultusunda fonksiyonel sınıflandırmaya göre kamu harcamaları kullanılarak çözüm önerileri geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda bilimsel araştırmalar-nitel araştırma-betimsel analiz-kesitsel araştırma ve tümevarım yöntemi kullanılmıştır. Vergi uyumu araştırma yöntemlerinden, yüz yüze anket yöntemi kullanılmıştır. Örneklem belirlenmesinde, tesadüfi örnekleme yöntemlerinden tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Buna göre Türkiye'de 12 ilde 800 dolaysız vergi mükellefine anket uygulanmıştır. İller itibariyle genel bütçe vergi gelirleri Tahsilat/Tahakkuk oranı ikincil veri olarak kullanılmıştır. Anket çalışması ile elde edilen veriler SPSS ve AMOS paket programları kullanılarak analiz ve test edilmiştir. Bu bağlamda, SPSS'de AFA yapılmış ve AMOS'ta DFA yapılmıştır. AFA ve DFA sonucunda beş faktör boyutunun vergi uyumunu ölçmek için yeterli olduğu tespit edilmiştir. AMOS'ta Path analizi yapılarak vergi uyumunu etkileyen faktörler ve değişkenler tespit edilmiştir. Buna göre; sosyal, kamu harcamaları ve adalet faktörlerinin vergi uyumu üzerinde anlamlı etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Gelir değişkeninin, vergi uyumu üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, ekonomik ve mali bağlantı faktörlerinin vergi uyumu üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Mükelleflerin çoğunun, ödeyeceği vergi artmadan; genel kamu hizmetleri, kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri, ekonomik işler ve hizmetler, çevre koruma hizmetleri, iskân ve toplum refahı hizmetleri, dinlenme kültür ve din hizmetleri ve sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri için yapılan harcamaların daha fazla yapılmasını tercih ettiği tespit edilmiştir. Yine mükelleflerin çoğunun, ödeyeceği verginin artması gerekse bile; savunma, sağlık ve eğitim hizmetleri için yapılan harcamaların daha fazla yapılmasını tercih ettiği tespit edilmiştir. Ayrıca, kamu harcamalarının vergi uyumu üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

In this study, Why people pay taxes? and Does public expenditure have an impact on tax compliance? questions are investigated. The main objective of this research in Turkey, is to determine the effect of the tax compliance of public expenditure and in line with these findings for the improvement of tax compliance has been developing solutions in Turkey. For this purpose, scientific researches-qualitative research-descriptive analysis-cross-sectional research and induction method have been used. Face to face survey method was used for tax compliance research methods. Stratified sampling method, one of the random sampling methods, was used in the determination of the sample. In this context, sufficient sample size has been studied with samples and survey more than doubled to 800 direct taxpayer applied in 12 provinces in Turkey. The data obtained from the survey study were analyzed and tested using SPSS and AMOS package programs. In this context, AFA was made in SPSS and DFA was performed in AMOS. The result of AFA and DFA was found to be sufficient to measure the tax compliance of five factor dimensions. Path analysis was performed in AMOS and factors and variables affecting tax compliance were determined. According to this; It was determined that social, public expenditure process and justice factors had a significant effect on tax compliance. Income variable has a significant effect on tax compliance. However, it was determined that economic and fiscal connection factors had no significant effect on tax compliance. Also; age, gender, marital status and education variables have no significant effect on tax compliance. Most of the taxpayers will pay the tax without increasing; It has been determined that the public spending, public order and security services, economic affairs and services, environmental protection services, housing and community welfare services, resting cultural and religious services and social security and social welfare services are preferred to be made more. In addition, most taxpayers, even if the tax to pay has to increase; It is determined that the expenditures made for defense, health and education services prefer to be made more.