Performans değerlendirmesinde bulanık çok kriterli karar verme yaklaşımı: Türk imalat işletmeleri örneği

Abstract

Sürekli gelişmekte olan ekonomik ve teknolojik ilerlemeler ışığında işletmeler yaşamlarını sürdürmek ve rekabet edebilmek için çeşitli stratejik kararlar almak durumundadırlar. Firmaların geleceğe yönelik kararlarındaki başarısını iyi bir performans değerlendirmesi gerçekleştirilmesi oldukça etkilemektedir. Bu açıdan performans değerlendirme konusu hem firmaların kaynaklarının etkin kullanımında rol oynarken hem de sektördeki rekabet durumunun tespit edilmesi hakkında yöneticilere yol göstermektedir. Performans değerlendirmenin önemi ve fazla sayıda faktörün dikkate alınmasını gerektiren yapısı sebebiyle, çalışmada bu konuda kullanılan geleneksel yöntemler yerine "Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı"ndan faydalanılmıştır. Uygulamada Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), TOPSIS, VIKOR ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemleri kullanılarak Türkiye İmalat Sanayii'nde faaliyet gösteren işletmeler için bir performans değerlendirmesi yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda belirlenen finansal performans değerlendirme kriterleri ışığında öncelikle uzman görüşleri alınarak Bulanık AHS ile kriterler ağırlıklandırılmıştır. Daha sonra, 2015 yılı itibariyle Türkiye İmalat Sanayii'nde 8 sektör altında yer alan 171 işletmenin, bulundukları sektörler içindeki performans sıralamalarını elde etmek amacıyla, TOPSIS, VIKOR ve GİA yöntemleri kullanılmıştır. Her üç yöntemden elde edilen söz konusu üç sıralamayı bütünleştirip tek bir performans sıralama sonucuna ulaşmak için ise, Borda Sayım tekniğinden yararlanılmıştır. Uygulama sonucunda, sunulan bulanık karar verme yaklaşımı ile imalat işletmelerinin performans sıralamaları ortaya konulmuş ve genel bir değerlendirme yapılması sağlanmıştır. Modelin performans değerlendirme konusunda kullanılabilecek pratik ve etkin bir karar verme aracı olarak yöneticilere faydalı olması ve imalat sanayisine katkıda bulunması düşünülmektedir.

Against continuous development of economic and technologic advances, enterprises are in the position of making strategic decisions to maintain their life and compete. A good implementation of performance evaluation influences widely the success of firms' prospective decisions. In this respect, performance evaluation concept both plays a role in efficient use of resources and guides managers about detection of the competition status in industry. Due to the importance of performance evaluation and its structure which requires consideration of multiple factors, in this study it is benefited from "Fuzzy Multiple Criteria Decision Making Approach" instead of conventional methods used in this subject before. In application, it is purposed to make a performance evaluation of the enterprises which operate in Turkish Manufacturing Industry by using Fuzzy Analytic Hierarchy Process (AHP), TOPSIS, VIKOR and Grey Relational Analysis (GRA) methods. Within this scope in the light of determined performance evaluation criteria, criteria are weighted with Fuzzy AHP by receiving opinions of experts. Afterwards, for the aim of obtaining performance rankings of 171 firms regarding 8 sectors that take part in Turkish Manufacturing Industry by year of 2015, it is used TOPSIS, VIKOR and GRA techniques. For reaching a single performance ranking outcome, it is profited by Borda Count technique by integrating the three mentioned rankings acquired from each three methods. As a result of application, it is revealed performance rankings of manufacturing enterprises with proposed fuzzy decision making method and provided a general performance evaluation. The model is believed to be helpful for managers as a practical and efficient decision making tool about performance evaluation issue and make contribution to manufacturing industry.