Döviz kurlarının düşük, orta ve yüksek teknolojili mal gruplarının dış ticareti üzerindeki etkisi: Türkiye örneği (1996-2018)

Abstract

Bu çalışmada reel efektif döviz kurunun, ürünlerin teknoloji yoğunluğuna göre ayrıştırılmasıyla elde edilen imalat sanayi dış ticaret verileri üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Bu sebeple, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü tarafından araştırma ve geliştirme harcamalarına dayanarak oluşturulan dört imalat sanayi teknoloji grubu çalışmada kullanılmıştır. Böylece; Türkiye için 1996-2018 dönemine ait çeyreklik verilerin dikkate alındığı çalışmada, reel efektif döviz kurunun yüksek, orta-yüksek, orta-düşük ve düşük teknolojili ürün gruplarının ithalat ve ihracatı üzerindeki etkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; ilgili değişkenler arasındaki ilişkinin tespiti için VAR analizi kapsamında Johansen eşbütünleşme, Toda-Yamamoto ve Granger nedensellik testi, etki tepki fonksiyonu ve varyans ayrıştırması yöntemlerinden faydalanılmıştır. Analizlerden elde edilen bulgulara göre; ihracat açısından yüksek teknolojili ürünlerin diğer teknoloji ürünlerine kıyasla, ithalat açısından ise yine yüksek teknolojili ürünlerin düşük teknolojili ürünlere kıyasla reel efektif kura ve şoklarına daha duyarlı olduğu ifade edilebilmektedir. Ayrıca; orta-düşük teknoloji düzeyi hariç, ürünlerin teknoloji düzeyi arttıkça ithalatın kur esnekliğinin arttığı gözlemlenmektedir. Dolayısıyla; Türkiye için reel efektif kurun, imalat sanayi dış ticareti üzerindeki etki derecesinin teknoloji yoğunluğuna göre değiştiği söylenebilmektedir. Toda-Yamamoto nedensellik analizine göre ise ihracat modellerinin hiç birinde reel efektif kur ile ihracat arasında nedensel bir bağa rastlanmazken ithalat modellerinde, orta-yüksek teknoloji hariç diğer teknoloji düzeylerinde kurdan ithalata doğru nedensellik ilişkisi tespiti edilmiştir. Son olarak elde edilen bir diğer bulgu; Türkiye'nin dış ticaret yapısında, reel döviz kurunun ithalat ve ihracat dolayısıyla da dış ticaret dengesi üzerinde tek başına sınırlı bir etkiye sahip olduğu şeklindedir.

In this study, the effect of real effective exchange rate on the data of manufacturing industry foreign trade, which is obtained by decomposing the products according to technology density, is being investigated. Therefore, four manufacturing industry technology groups based on research and development expenditures provided by the Organization of Economic Development and Cooperation are used in the study. It is aimed at determining the effect of real effective exchange rate on import and export of high, medium-high, medium-low and low-technology product groups in the current study, within which the work of quarterly data for the period 1996-2018, for Turkey is taken into account. In accordance with this purpose, in order to determine the relationship between the related variables, Johansen cointegration within the scope of VAR analysis, Toda-Yamamoto and Granger causality test, effect response function and variance decomposition methods were used. According to the findings of the analysis when real effective rates and shocks compared in terms of exports high-tech products are more sensitive when compared to other technology products, in terms of imports high technology products are more sensitive to low technology products. Moreover, except for the medium-low technology level, it is observed that the exchange rate elasticity of imports increases as the technology level of the products increases. Therefore, it can be said that the effect of real effective exchange rate on manufacturing foreign trade varies according to technology density for Turkey. According to the Toda-Yamamoto causality analysis, no causal link between the real effective exchange rate and export was found in any of the export models, while the causality relationship between the exchange rate and the import in import models was determined at all technology levels except medium-high technology. Another finding that was finally obtained is that Turkey's foreign trade structure is shaped so that the real exchange rate of imports and exports alone have a limited effect on the trade balance.