Turizm sektörü ve Hollanda hastalığı: Türkiye örneği

Abstract

ollanda Hastalığı doğal kaynaklar arzı ile ticarete konu olan özellikle sanayi sektörü arasındaki ters yönlü ilişkiyi ifade etmektedir. Bir ülkenin sahip olduğu doğal kaynak ihracından veya avantajlı sektörünün üretmiş olduğu mal ve hizmetlerinin uluslararası fiyatındaki artıştan dolayı ülkeye yüksek miktarlarda döviz girişi gerçekleşebilir. Bunun neticesinde reel döviz kuru değer kazanarak kaynak hareketliliği ve harcama etkisi vasıtasıyla ücret seviyesinde artışa neden olabilmektedir. Böyle bir durumda ülke uluslararası rekabet gücünü kaybedebilir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de gelişen turizm sektöründeki kaynak hareketi ve harcama etkisi vasıtasıyla Türkiye ekonomisinin Hollanda Hastalığına yakalanıp yakalanmadığını araştırmaktır. Corden ve Neary (1982) ve Corden (1984) yapmış oldukları çalışmada, "Hollanda Hastalığının Çekirdek Modeli " teorisini öne sürmüşlerdir. Hollanda Hastalığı genellikle doğal kaynaklar ihracatı ile ilgilidir. Ancak ülkeye yüksek miktarda döviz girişine neden olan herhangi bir faktör de Hollanda Hastalığına neden olabilmektedir. Copeland (1991) göre turizm sektörü Hollanda Hastalığına neden olabilecek önemli sektörlerden birisidir. Hozlner (2010), turizm sektöründen kaynaklanan Hollanda Hastalığını "Plaj Hastalığı" olarak da adlandırmaktadır. Turizm sektörünün gelişmesi sonucunda ülkeye yüksek miktarda yabancı para girişi ticarete konu olmayan sektörde nispi fiyatları arttırarak ticarete konu olan sektörde sermaye talebinin düşüşüne neden olacaktır. İşgücü yüksek maaş ve gelir elde etmek için imalat sektöründen turizm ve hizmetler sektörlerine yönelerek ticarete konu olan özelikle imalat sektöründe üretim düşüşüne yol açacaktır. Türkiye özellikle son 30 yılda turizm sektöründe önemli gelişmeler kat eden gelişmekte olan piyasalardan birisidir. Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi (WTTC) 2017 raporuna göre, Türkiye'de seyahat ve turizm sektörünün GSYİH' ye katkısı 2016 yılında %12.5'e ulaşmıştır. Çalışmada ARDL sınır testi, yapısal ve Bayesian VAR gibi alternatif yöntemler kullanılarak, 1975-2016 yılları arasında Türkiye ekonomisinde yükselen sektör olan turizm sektörünün Hollanda Hastalığına yakalanıp yakalanmadığı araştırılmıştır. Çalışmanın ekonometrik analizinde, Türkiye ekonomisinin yükselen turizm sektörü nedeniyle Hollanda Hastalığına yakalandığı, sanayi sektörünün zayıfladığı ve kaynakların ticarete konu olmayan sektörlere doğru yöneldiği konusunda bulgular elde edilmiştir.

The Dutch Disease phenomenon refers to adverse effects of supply of natural resource with production of tradable sectors specifically manufacturing sector. When a country experiences high level of foreign currency due to a resource boom or an increase in international price of advantage sectors, it causes a real appreciation in exchange rate that it will be cause of rising wages, resource allocation and spending effect. Therefore the country will lose his international competitiveness and moving labour to non-tradable sectors that it will raise the risk of deindustrialization. The aim of this study is to investigate whether emerging tourism sector in Turkey has caused resource movement and spending effect which lead Turkish economy to Dutch disease. Corden and Neary (1982) and Corden (1984) developed the core model of Dutch Disease that it explains a large amount of foreign money to inside the country will appreciate real exchange rate and cause both spending and reallocation of resources between non-tradable and tradable sectors that it make country to deindustrialization. Dutch Disease is generally related to export of natural resource; however it can be considered by any factors which increase the inflow of foreign currency to inside the country. According to Copeland (1991), tourism sector is one of the most important sectors which can be cause of Dutch Disease that Holzner (2010) called "Beach Disease". Inflows of foreign currency due to growth of the tourism sector will increase relative price of the non-tradable sector and also will decrease demand for capital in the tradable sector and also workers will leave their jobs and move to services sectors to yield more income which will decrease industrial production that in the long run, it is harmful to economy. It may lead the country to fall production of tradable goods. The Turkish economy is one of the emerging markets that in the past few decades have experienced noticeable growth in tourism sector. So that, according to WTTC (2017), travel and tourism's contribution to GDP in Turkey has increased to 12.5% in 2016. By using several methods such as ARDL bounds test, structural and Bayesian VAR, the study is aimed to investigate whether Turkish economy have experienced Dutch Disease over the period 1975-2016 as a result of the tourism boom. Empirical evidences show that due to growth of the tourism sector, Turkish economy is suffering from some symptoms of Dutch Disease such as de-industrialization and also resource allocation to non-tradable sectors.