Türkiye'de 1960'larda sol düşünce ve milli demokratik devrim

Abstract

27 Mayıs 1960 askeri darbesi Türk siyasetinde bir dönüm noktasını oluşturmuştur. Darbe sonrasında askeri yönetim yeniden bir Demokrat Parti (DP) vakası yaşamamak ve devleti korumak adına başa geçecek olan hükümetleri hukuk devleti ilkesine uygun kısıtlamalar getirmiştir. Bu kısıtlamalar ise siyasi katılımın genişlediği, farklı kesimlere yayıldığı bir özgürlük ile sonuçlanmıştır. Yaratılmış olan bu özgürlük ortamında sol düşünce ve onun Türkiye'deki en baskın bileşenlerinden sosyalizm kendini tanıtma ve örgütlü bir şekilde siyasette var olabilme şansını yakalamıştır. Bu gelişmeler aracılığıyla parlamenter sistemde kendisine yer bulan sol düşünce, mevcut sistemden ve ekonomik gidişattan memnun olmayan kitlelere yeni umut olmuştur. Bu tezde amaç 1960-1970 yılları arasında sol düşüncenin Türkiye'de izlediği yolu ve yaşadığı kırılma noktalarını Milli Demokratik Devrim (MDD) hareketi üzerinden açıklamaktır. Türkiye'de sol ile ilgili yapılan çalışmalar dönemsel olarak ya 12 Eylül 1980 asker darbesi sürecini ya da DP'nin etkin olduğu yılları ele almış, sol düşüncenin ne olduğu ve neyi savunduğu belirsiz kalmıştır. Bu tezde belirtilen dönemde, MDD tezinin Sol düşünce içerisinde yerinin belirlenmesiyle söz konusu boşluk doldurulmaya çalışılacaktır. Çalışmada belge analizi ve karşılaştırmalı yöntemler uygulanmıştır. Bu çerçevede 1960-1970 yılları arasındaki çeşitli gazete makaleleri, sol tabanlı partilerin programları ve bildirileri taranarak analiz edilmiştir. Demokrasi, enternasyonalizm-milliyetçilik, toplumun sınıfsal yapısı gibi konularda, Türk solu içerisinde genel bir uzlaşı mevcuttur. Farklılık ise iktidara "nasıl" gelineceği ve devrimin nasıl olacağıdır. MDD tezinin temeli "sivil-asker aydınlar" öncülüğünde gerçekleştirilecek "eylemde radikal kalmış", "Aşamalı Devrim"dir. MDD, milliyetçilik ve Kemalizm kavramlarını kullanarak kitleselleşebilmiştir. Ancak işçiye duyulan güvensizlik, Kemalizm ve Sovyet Rusya'nın etkisi sebebiyle MDD'nin Türk soluna özgü sorunları devam ettirmiştir. Ayrıca MDD, kitleselleşebilmek için sosyalist mücadeleyi ulusal anti-emperyalist mücadeleye çevirmiştir. Ülke şartlarının uygun olması sayesinde özellikle gençlik arasında rağbet görmüş olan bu hareket 1960'ların sonundan itibaren başlayacak ve önü alınamayarak 12 Eylül 1980 darbesi ile sonuçlanacak gençlik eylemlerinin de ateşleyicisi olmuştur.

The military coup in May 27, 1960 has created a turning point in Turkish politics. After the coup, the military administration-imposed restrictions on the governments that would come to power in order not to experience a Democratic Party case again and to protect the state, in accordance with the rule of law. These restrictions resulted in a freedom in which political participation expanded and spread to different segments. In the created environment of freedom, the left wing had the chance to introduce itself and to enter in politics with an organized structure. Left wing, which got itself place in the parliamentary system through these developments, has become a new hope for the masses who are not satisfied with the current system and the economic course. The aim of this thesis is to explain the path of leftist thought in Turkey and the breaking points it experienced between the years 1960-1970, through the National Democratic Revolution movement. Studies on the left in Turkey have periodically addressed either the 12 September 1980 military coup process or the years when the Democrat Party was active, and it remained unclear what the leftist thought was and what it advocated. In the period specified in this thesis, this gap will be tried to be filled by determining the place of the National Democratic Revolution thesis in Left thought. Document analysis and comparative methods were used in the study. In this context, various newspaper articles, programs and statements of left-based parties between the years 1960-1970 were scanned and analyzed. There is a general consensus within the Turkish left on issues such as democracy, internationalism-nationalism, and the class structure of society. The difference is "how" to come to power and how the revolution will take place. The basis of the thesis of the National Democratic Revolution is the "Progressive Revolution", which "remains radical in action" to be carried out under the leadership of "civil-military intellectuals". The National Democratic Revolution was able to become massive by using the concepts of nationalism and Kemalism. However, due to the distrust of workers, Kemalism and the influence of Soviet Russia, the problems peculiar to the Turkish left of the National Democratic Revolution continued. In addition, the National Democratic Revolution turned the socialist struggle into a national anti-imperialist struggle in order to become massive. This movement, which was especially popular among the youth thanks to the favorable conditions of the country, became the igniter of youth actions that would start from the end of the 1960s and could not be prevented and resulted in the coup of September 12, 1980.