Türk milliyetçiliği ve Arminius Vambery

Abstract

Modern bir kavram olan milliyetçilik, uluslararası arenaya çıktıktan sonra dünya çapında devletlerin yapılarında ve sınırlarında önemli değişikliklere neden olmuştur. İlk olarak Osmanlı gibi çok uluslu imparatorlukları etkileyen milliyetçilik, azınlıklara bağımsızlık sunarken devletin çekirdeğini oluşturan sınıfları da milliyetçi olmaya davet etmişti. Avrupa'dan yayılan milliyetçi dalgaları kırmak amacıyla ortaya atılan Osmanlıcılık ve İslamcılık başarısız olduğu gibi sürecin Osmanlı aleyhine işlemesine neden olmuştur. Gayrimüslim kesim arasında başlayan milliyetçilik hareketleri Türk olmayan Müslümanlar arasında devam etmiştir. Bu şartlar altında Türkçülük daha da ön plana çıkmıştır. Fakat Türkler milli bilinçten yoksundular. Bu düşüncenin Türkler arasında benimsenmesi için birtakım dilsel ve tarihi çalışmalar başlatılmıştır. Kültürel Türkçülük olarak adlandırılan bu süreç Türkoloji'den özellikle de Arminius Vambery'nin Türk dünyasına yönelik çalışmalarından büyük destek bulmuştur. Diğer taraftan Vambery'nin bizzat kendisi de Türk milliyetçiliğini yakından takip etmiş, Pantürkçülüğün Türkçüler arasında yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Dolayısıyla Vambery hem kültürel hem de siyasi olarak Türkçülüğü destekleyen, Türk dünyasında saygın bir yer edinmiş Türkologlardan biri olmuştur. Bu çalışmada Türk milliyetçiliğinin gelişim evresinde Vambery'nin kültürel ve siyasi bir Türkçülüğe yönelik etkileri ve katkıları ele alınmıştı

After nationalism which was a modern concept emerged in the international arena, caused very important changes the structures and borders of the states in the worldwide. Nationalism firstly influenced the multinational empires like Ottoman Empire and had also forced the groups that created the core of the state to become nationalist while encouraging independences of the minorities. The Ottomanism and Islamism aimed to block the nationalist waves coming from Europe. Eventually, not only these ideologies failed but also had perverse effects on the Ottoman Empire. Nationalist movements that broke out among the non-Muslim groups continued among the non-Turkish Muslims. Thereby, the Turkism became more important under this conditions. However, Turks were deprived of national consciousness. Some historical and linguistic activities were initiated to be adopted the Turkism thought between Turks. This progress was called as "Cultural Turkism" significantly took advantage from Turcology, especially Arminus Vambery's Turkish studies. On the other hand, Vambery observed the Turkish nationalism closely and played very important role in spread of the Pan-Turkist thought between the Turkish intellectuals. In the Turkish world, Vambery became one of the most respectable Turcologist who advocated the Turkism in terms of culturel and political. In this study, Vambery's impacts and contributions on the cultural and political Turkism in the stage of improvement of Turkish nationalism has been examined in the light of his studies and close relations with Turkish intellectuals.