Atatürk dönemi din-siyaset ilişkisi

Abstract

Din-siyaset ilişkisi, hiç kuşkusuz, Türk siyasi tarihinde üzerinde en çok tartışılan konulardan biri olmuştur ve olmaya da devam edecek gibi görünmektedir. Bu tartışmaların odak noktasını ise laiklik sorunu oluşturmaktadır. İşte "Atatürk Dönemi Din-Siyaset İlişkisi" adlı bu çalışmada din-siyaset ilişkilerinin ve dolayısıyla laiklik sorununun, bu alanda çok fazla tartışmalı olayın yaşandığı, Cumhuriyet'in Atatürk'lü yıllarındaki seyri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Atatürk dönemi din-siyaset ilişkileri bu dönemde gerçekleştirilen reformlar/din politikaları üzerinden anlaşılmaya çalışılmıştır. Ancak öncesinde, ilk olarak kavramsal çerçeve, ardından da tarihsel çerçeve sunulmuştur. Tarihsel arka plana bakıldığında Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyılın başlarına kadar din ile siyaset iç içe bir görünüm sergilemiştir. Ancak 19. yüzyıldaki Osmanlı modernleşme hareketleriyle birlikte din ile siyaset bir ayrışma sürecine girmiştir. Atatürk önderliğindeki Milli Mücadele hareketinde ise din, bütünleştirme ve meşrulaştırma işlevleriyle aktif bir rol oynamış ve temel motive aracı olmuştur. Diğer bir deyişle Cumhuriyet'in kuruluş sürecinde din, halk üzerinde önemli derecede etkili olmuştur. Cumhuriyet'in kurulmasıyla Türkiye yeni bir modernleşme ve Batılılaşma sürecine girmiştir. Bu süreçte hemen hemen her alanda bir dizi reforma girişilmiştir. Atatürk'ün kişisel felsefesini ve din anlayışını yansıtan bu reformlar şu veya bu biçimde din ile bağlantılıdır. Fransız laisizmine benzeyen katı, militan, jakoben, agresif bir laiklik politikasıyla gerçekleştirilen reformlar, dini toplumsal hayatın her alanından uzaklaştırmış ve Türk toplumunu mazisinden koparmıştır. Dahası, bilhassa Diyanet İşleri Başkanlığı aracılığıyla, din üzerinde katı bir kontrol uygulanmıştır. Bu bağlamda Atatürk dönemi din-siyaset ilişkileri dinin aleyhine, siyasetin lehine gelişmiş; din-siyaset/devlet ayrılığını öngören laik sistemden çok, kendine has bir sistem hâsıl olmuştur.

There is no doubt that religion-politics relation has been one of the most hotly debated issues in the Turkish political history and it seems it will continue. The focus of these discussions is the issue of secularism. Here, in this study named "Religion-Politics Relation in Atatürk Period", there has been tried to be put forward the course of religion-politics relations and so issue of secularism in the years of Republic with Atatürk when there were so much disputed facts on this matter. Atatürk's period religion-politics relations have been tried to be understood with the help of reforms and religion politics that were put into practice in this period. However, there was presented conceptual framework first and then historical framework was presented. In the Ottoman Empire, religion and politics appeared interwined until the early of 19th century. However, religion and politics entered the seperation process with the Ottoman modernization movement in the 19th century. Religion, in National Struggle movement under the leadership of Atatürk, played an active role and became fundemental motivation tool with its integration and legitimation functions. In other words, religion became significanlty effective on the public in the foundation process of Republic. Turkey entered into a new modernization and westernization process with the establishment of Republic. In this process, a series of reforms in almost every area was undertaken. These reforms reflecting Atatürk's personal philosophy and understanding of religion are related to religion in any case. The reforms that were carried out with a solid, militant, jacobin, aggressive secularism policy resembling French laicism removed religion from every area of social life and broke off Turkish society from the past. Moreover, there was appellied a strict control over religion especially through the Department of Religious Affairs. In this regard, religion-politics relations of Atatürk period were formed to the detriment of religious and in favor of politics; it became a unique system rather than the secular system envisaging the seperation of religion-politics/state .