Hacı Abdülgaffar Kırımî bin Hasan Efendi

Abstract

Abdülgaffar Kırımî, 18. yüzyılın ilk yarısında Kırım Hanlığı’nda yaşamış ve muhtelif devlet kademelerinde görev almış Kırım ulemasındandır. Soyunun Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuçi’den gelen Canıbek Han’ın kızına ve Altın Orda Hanlığı’nda söz sahibi olan Kıyat Mamay Bey’e dayanması hasebiyle hanedana yakın olmuştur. Öte yandan hem Atın Orda Hanlığı’nda hem de Kırım Hanlığı’nın kuruluşunda söz sahibi olan Dört Karaçi Beylerinden baş Karaçilik makamını elinde tutan Şirin Mirzalar arsında yetişmiş olması Kırım Hanlığı’nda yönetim unsurları ve söz konusu unsurların rolleri, statüleri, birbirleri ile olan ilişki ve mücadeleleri konularına hâkimiyetini sağlamıştır. Abdülgaffar Kırımî’nin eserlerinden biri olan Umdetü’lAhbâr, Kırım Hanlığı’nın kendi içindeki yönetim unsurlarının yanı sıra, bulunduğu coğrafyanın gereği olarak hanlığın çevresi (Rusya, Lehistan, İsveç, Kafkas halkları ve Nogay ulusu vb.) ile ilişkileri hakkında ayrıntılı bilgiler sunmaktadır. Söz konusu eseri, Kırım coğrafyasının yerli kaynaklarından olup, Cengiz Han ve ardılları hakkında ilgili devirlere ait birinci el kaynaklara dayanan bilgiler sunmasıyla Cengiznâme özelliği de taşımaktadır. Geleneksel Türk tarih yazıcılığı örneği olan eser, müellif hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşılabilen tek kaynaktır. Diğer Eserleri; Hadis-i Erbâ’in Şerhi, Şir’atü-l-İslâm Tercümesi ve Mecmûa’dır.