Nöroiktisat ve güven: Temel makroekonomik göstergeler ve güven düzeyi arasındaki nedensellik ilişkileri

Abstract

İktisat bilimi, homo economicus varsayımının kilit rol oynadığı neo-klasik iktisadın hakimiyeti altındadır. Ancak, iktisadın temel inceleme konusu olan insanın gerçekte bu varsayıma ne kadar uyum sağladığı önemli bir tartışma konusudur. Homo economicus varsayımı ışığında geliştirilen teorilerin açıklayıcılığını ve bizzat bu varsayımı sorgulayan davranışsal ve deneysel iktisada nöro bilimsel görüntüleme tekniklerinde yaşanan teknolojik gelişmelerden gelen destek nöroiktisat disiplininin ortaya çıkmasını sağlamıştır Bu gelişmeler ışığında homo economicus, nöro bilimsel teknikler sayesinde de sinirsel mekanizmalar açısından sorgulanabilir hale gelmiştir. Bu doğrultuda nöroiktisat literatürde temelde iktisat-nöro bilim ortaklığını ifade eden yeni bir kavram olarak kendine yer edinmiştir. Bu çalışmada amaç, literatürde yeni bir kavram olan nöroiktisadın genel bir çerçevesinin çizilmesi ve nöroiktisadi araştırmalar kapsamında öne çıkan güven olgusunun temel makroekonomik değişkenler ile arasındaki nedensellik ilişkilerinin araştırılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda nöroiktisat; ilişkili olduğu kavramlar, köklerini aldığı nöro bilim ve elde ettiği iktisadi çıkarımlar açısından incelenmiştir. Bu çerçevede nöroiktisat, homo economicus varsayımından sapmaların nöro bilimsel temellerini ortaya koymuştur. Öte yandan nöroiktisadın ulaştığı en önemli bulgulardan biri olan güven olgusunun 13 AB ülkesi için temel makroekonomik değişkenler ile arasındaki nedensellik ilişkileri 2000: 1-2014: 12 dönemi baz alınarak panel veri analiziyle araştırılmıştır. Bu analiz kapsamında güven düzeyi ile tüketim harcamaları, sanayi üretimi ve enflasyon arasında çift yönlü; güven düzeyinden işsizlik oranına doğru tek yönlü; reel döviz kuru ve faiz oranlarından güven düzeyine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkileri tespit edilmiştir. Bu sonuçlar iktisadi güvenin, temel makroekonomik göstergelerdeki değişimleri açıklayan öncü bir gösterge olduğu yönündeki görüşü destekler niteliktedir.

The science of economics is dominated by neo-classical economics where the assumption of homo economicus plays a key role. However, whether the actual human as the fundamental subject of the economic studies fits into this assumption is highly controversial. The support of neuroscientific imaging techniques to the behavioral and experimental economics −which questions this very assumption and the explanability of the theories developed under this assumption− had paved the way for neuroeconomics. Under the light of these developments, the homo economicus has become questionable thanks to the neuroscientific techniques in terms of neural mechanisms. In this direction, neuroeconomis has gained seat as a new concept in the literature and that esseantailly is an area which states the cooperation between economics and neuroscience. The aim of this study is to outline a general framework for neuroeconomics and to search the causality relationship between the phenomenon of confidence as a prominent neuroeconomic research finding and the fundamental macroeconomic variables. In accordance with this purpose, neuroscience is examined in the context of its associated concepts, its roots in neuroscience and its economical implications. Neuroeconomics reveal the neuroscientific basis for the deviations from the assumption of homo economicus in this context. Besides, causality relationships between the phenomenon of confidence which is one of the major findings of neuroeconomics, and the fundamental macroeconomic variables are investigated by using panel data analysis for EU 13 countries based on the period 2000: 1-2014: 12. Within the scope of this analysis, a bidirectional causality relationship between the level of confidence and consumption expenditures, industrial production and inflation; a unidirectional relationship from the level of confidence to the unemployment rate; and a unidirectional relationship from interest rates to the level of confidence are detected. These results are compatible with the view that economic confidence is a leading indicator for explaining the changes in macroeconomic indicators.