Parasal reformlar kapsamında Türkiye'deki paradan sıfır atılması operasyonu üzerine bir araştırma

Abstract

Türkiye’de 1970’li yılların ortalarından beri süre gelen yüksek enflasyon, paranın satın alma gücünü ve itibarını sürekli düşürmüştür. Yüksek enflasyon sürecinde artan emisyon ihtiyacının karşılanması amacıyla, 1981 yılından başlayarak üst değerde banknotlar piyasaya sürülmüştür. Banknotlardaki sıfırların artması teknik, ekonomik ve psikolojik sorunlara yol açmıştır. Bu nedenle, sıfırların atılması bir zorunluluk haline gelmiştir. Ancak, ekonomik ve siyasal istikrarsızlıklar nedeniyle bu operasyon uygulanamamıştır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) fiyat istikrarını sağlama amacıyla bağımsızlığının artırılması, kamu sektörüne verilen avans ve kredilere son verilmesi, enflasyon hedeflemesi rejimine geçilmesi gibi parasal reformlarla daha etkin para politikası yürütülmüştür. Ayrıca, 2002 yılı seçimleri ile sağlanan siyasal istikrar ve sıkı maliye politikası uygulanması enflasyon üzerindeki baskıyı hafifletmiştir. Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesi, paradan sıfır atılması fikrini de yeniden gündeme getirmiştir. Nitekim, 1 Ocak 2005’te TL’den altı sıfır atılmış ve Yeni Türk Lirası’na (YTL) geçilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki paradan sıfır atılması operasyonunun gerekçelerini, sonuçlarını, başarı şansını ortaya koymak ve bu konudaki değerlendirmelere ışık tutmaktır. Operasyonun sonuçları incelendiğinde, teknik problemlerin aşıldığı ve TL’nin itibarının arttığı, operasyonun muhtemel olumsuz psikolojik etkilerinin ve beklenen olumlu ve olumsuz ekonomik sonuçlarının ortaya çıkmadığı düşünülmektedir. Operasyonun bundan sonraki başarısı, enflasyonla mücadeledeki başarıya bağlıdır.

The high inflation which have been existing since mid 1970s, have decreased the purchasing power and the credit of the money. In order to meet the need for emission that have increased in the process of high inflation, banknotes in upper values have been put on the market since 1981. The inrease of the zeros in the banknotes, have led to technical, economical and psychological problems. Therefore it has become an obligation to delete the zeros. But because of the economical and political instabilities, this project could not be implemented. Monetary reforms like making the The Central Bank more independent, -in order to ensure price stability-, ending the advances and credits given to the public sector, getting on to inflation targeting, have helped to implement a better monetary policy. Besides, the political stability provided by the 2002 elections, and the tight fiscal policy, have lessened the pressure on the inflation. Due to the decrease of inflation to single digits, the idea of deleting zeros from the money put forward. In this respect in 1 January 2005, six zeros have been deleted from Turkish Lira and the New Turkish Lira have become effective. The aim of this study is to bring up the reasons, results, and the probability of success of the project “deleting zeros from Turkish Lira”, and to lighten the assessments on this issue. When we cover the results of the operation, it is seen that; technical problems have been surpassed, and the probable negative psychological effects and the expected economical results did not emerge. The success of the operation depends on the success in the struggle of inflation.