Osmanlı karikatürlerinde kadın (1872-1922)

Abstract

Bu çalışmanın amacı Tanzimat sonrası 1872-1922 yılları arasında çıkan Osmanlı karikatür dergilerinde kadının varlığını ve konumunu tespit etmektir. Takdir edersiniz ki, tarih de devletleri incelerken savaşlar, barışlar ve antlaşmalar süreci o denli hızlı, karmaşık ve mekanik hâle getirir ki; tüm bunlara kaynak olan insan faktörünü çoğu kez unuturuz. Hele de kadın, bu konuda en şanssız olanlardandır. İşte bu çalışma, tarihe bir şekilde ışık tutan, dönemin fotoğrafını bize çeken gazetelerden ilham alınarak hazırlanmıştır. Bilhassa Tanzimat sonrası değişen ve gelişen basın hayatına paralel olarak, kadının da daha etkin, toplumda daha faal olduğunu bu gazetelerde ki karikatürlerden anlamak mümkündür. Kadının hayatı, kıyafeti, evliliği, karşı cinsle münasebeti ile toplumda hâl ve hareketlerini yakınen takip edebileceğimiz karikatürleri sizlerle paylaşmaya çalıştık. Bu karikatürlerde kadını Müslüman ve Gayr-i Müslim adlı iki başlık altında incelemeyi tercih ettik. Tanzimat ile batı tarzı gazetelerin yaygınlaşması ve çizilen karikatürler vasıtasıyla modernitenin Osmanlı toplum hayatı, bilhassa kadınlar üzerindeki etkileri takip edilmeye çalışılmıştır. Karikatür sanatının özüyle ilintili olarak abartının hat safhada olduğu karikatürler var olsa da, bu karikatürler sayesinde, genel anlayış hakkında fikir sahibi olmak amaçlanmıştır. Gayr-i Müslim ile yeni Osmanlı kadını arasında ki benzerlik ve farklılıkların tespitine yardımcı olacağı düşünülen karikatürler seçilmiştir ve nacizâne yorumlanmaya çalışılmıştır. The aim of this study between the years of 1872-1922 in the Ottoman comic newspapers, is to detect the presence and location of the woman. You will appreciate when reviewing the states, wars, peaces, treads makes the process fast and mechanical. So we often forget the human factor. Especially, woman is the most unfortunate in this topic. Here, this study was prepared from newspapers of that period. After Tanzimat, life changing and evolving to the Press and the caricatures of those newspapers shows that woman is more active. We have studyed to share with you the life, attire, marriage, attitude in society of woman and by the 19 th centruy rising feminism to tell caricatures. There are two topic on woman in this study. These topics that is Muslım woman and Gayrımuslım woman. By the Tanzimat, Western-Style newspaper became widespread. So, by caricatures, we tired to follow modernite impact on the Ottoman society and women. Although there are a lot of exaggretion, we purposed to catch general understanding in caricatures. Some caricatures was selected and interpreted. These caricatures shows that is similarities and differences between European women and Muslım woman.