Osmanlı İmparatorluğu’ndaki İdari Reform Hareketleri Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Tarih boyunca her devlet, gerek iç işlerinde daha istikrarlı ve güvenli bir sisteme sahip olabilmek, gerekse uluslararası arenada daha saygın bir yer kazanabilmek için yönetiminde planlı ve sistemli güncellemeler yapmıştır. “İdari reform” adıyla anılan düzenlemeler sayesinde devletler, daha verimli ve istikrarlı bir yönetim yapısı tesis etmeye gayret göstermiştir. Birçok medeniyetin izlerini bünyesinde barındırıp kendine özgü bir yönetim yapısı kuran Osmanlı İmparatorluğu tarihinde de söz konusu düzenlemelere rastlamak mümkündür. Osmanlı İmparatorluğu döneminde III. Selim ve II. Mahmud’un faaliyetleri, Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Meşrutiyet dönemleri birçok alanda reformu konu almış olan hareketlerdir. Söz konusu reform hareketlerinin siyasi, ekonomik, toplumsal boyutları olduğu gibi idari boyutları da vardır. Bu nedenle çalışmanın tarihsel çerçevesini 1789-1922 arası dönem oluşturmaktadır. “Osmanlıların XVIII. yüzyıldan itibaren yapmış oldukları idari yenilikler hangi ölçüde idari reform kapsamında değerlendirilebilmektedir?” sorusuna cevap bulabilmek, çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Yönetimin eksik, aksak ve bozulan yönlerine çağın şartları ışığında planlı ve sistemli onarımlar yapmayı ifade eden idari reform kavramı ile Osmanlı’nın XVIII. ve XIX. yüzyıllardaki idari düzenlemeleri arasındaki ilişkiyi açıklamak çalışmanın amacıdır. Çalışmada idari reform kavramı ve nitelikleri öncelikli olarak incelenecektir. Ardından Osmanlı’nın idari reform vizyonu reform ihtiyacının nedenleri, reform için kimin örnek alındığı ve reformun paradigması bağlamında sunulacaktır. Son olarak ise Osmanlı’nın son dönemindeki idari reform hareketleri, merkezi ve yerel yönetimlerde reform uygulamaları kapsamında analiz edilecektir.