Kentsel dönüşümün sosyo-ekonomik ve mekansal etkileri: Rize Timya vadisi örneği

Abstract

Kentler, sanayi devriminden sonra hızlı nüfus artışı, göç ve çarpık kentleşme olguları ile karşı karşıya kalmıştır. Bunların yanı sıra sıklıkla doğal afetlere maruz kalan ülkemizde yeniden yapılanmanın ve planlı gelişmenin sağlanması adına kentsel dönüşüm kavramı gündeme gelmiştir. Ülkemizde kentsel dönüşüm çalışmalarında önemli bir yer tutan toplu konut projeleri, kentsel mekanda sosyo-ekonomik ve mekânsal farklılaşmaları ortadan kaldırarak daha yaşanabilir mekanlar oluşturmayı hedeflemektedir. Ancak yapılan uygulamalarda, dönüşüm sonrası kullanıcıların değişmesi, ekonomik olarak maliyetlerin karşılanamaması gibi sorunları da beraberinde getirdiği örneklerle karşılaşılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; Rize'de ilk kentsel dönüşüm projesi olan ve Timya Vadisi'nde uygulanan toplu konut projesinin sosyo-ekonomik ve mekansal etkilerinin sorgulanması, kullanıcı memnuniyetinin incelenmesidir. Ayrıca afet riski altındaki alanlarda kentsel dönüşüme yönelik ülkemizdeki mevzuat ve planlama sürecinin de değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçlara yönelik olarak çalışma kapsamında üç farklı yöntem izlenmiştir. Bunlardan ilki kullanıcı memnuniyetinin belirlenmesi amacıyla Timya Vadisi Kentsel Dönüşüm Alanı'nda yaşayan 200 kişi ile anket çalışması yapılmıştır. İkinci olarak, dönüşüm projesinin sosyal ve ekonomik etkilerini belirlemek amacıyla Rize Belediyesi yetkili personeli, proje alanın içinde bulunduğu mahalle muhtarları ve emlakçılar olmak üzere kentteki beş aktör ile yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Son aşamada ise dönüşüm projesi öncesi ve sonrasında alana ilişkin imar planları ve halihazır haritalar incelenerek dönüşümün mekansal etkileri sorgulanmıştır. Yapılan görüşmeler ve çalışmalar neticesinde dönüşüm uygulanan alanda yaşam kalitesinin arttığı, ancak dönüşümün beraberinde bir takım yeni sorunlar ortaya çıkardığı tespit edilmiştir.