Milli park planlamalarında ziyaretçi yönetimine ilişkin yeni bir model önerisi: Altındere Vadisi Milli Parkı (Maçka/Trabzon) örneği

Abstract

Milli parklarda ziyaretçilerce gerçekleştirilen yoğun ve bilinçsiz kullanımlar kaynak değerleri üzerinde tahribat ve bozulmalara yol açmaktadır. Bu nedenle 1964 yılından itibaren bu olumsuz etkileri en aza indirmek amacıyla ziyaretçi yönetimi adı altında birçok model geliştirilmiştir. Ancak bu modeller özellikle Amerika ve Avrupa ülkelerinin yasal, sosyal ve kültürel şartlarına göre geliştirilmiştir. Bu noktadan hareketle bu çalışmada, Altındere Vadisi Milli Parkı özelinde Türkiye şartlarına uygun Milli Parklarda Ziyaretçi Etki Yönetimi (MP-ZEY) adlı ziyaretçi yönetim modeli geliştirilmiştir. Geliştirilen model, koruma ve kullanma olmak üzere iki temele oturmaktadır. Koruma yapısının belirlenmesi amacıyla "Analitik Hiyerarşi Süreci" tekniği ile "Ekolojik Duyarlılık Analizi" ve "Görsel Peyzaj Kalite Değerlendirmesi" yöntemi ile "Görsel Peyzaj Analizi" yapılmıştır. Kullanım yapısının belirlenmesi için ise mevcut etkinlik alanlarının envanteri çıkartılarak etki sorunları ortaya konmuş ve etkinlik eylem planları hazırlanmıştır. Ardından çalışma alanının bütüncül ziyaretçi yönetim çerçevesi ve ilkeleri belirlenmiştir. Ekolojik duyarlılık ve görsel peyzaj analizleri için uzman ve yönetici gruba; ziyaretçi profili, alan kullanım eğilimleri, etkinlik envanteri, alandaki mevcut sorunlar ve eksikliklerin ortaya konulabilmesi için ise ziyaretçilere anket çalışması uygulanmıştır. Elde edilen bulgular ışığında, ülkemizdeki diğer milli parklara da uygulanabilmesi için bu araştırmanın bir rehber niteliği taşıması düşünülmektedir.