Kıyı alanı rekreasyonel kullanım kararlarının belirlenmesi: Trabzon kenti örneği

Abstract

Günümüzde artan nüfusa bağlı olarak ihtiyaç duyulan kentsel açık mekanlar ve ulaşım ağları, kıyı kentlerinde denizlerin doldurulmasıyla yeni mekanların ve ulaşım ağlarının oluşturulmasını zorunlu kılmaktadır. Planlanan kıyı dolgu alanlarının, planlama kararları alınması aşamasında, kıyı morfolojisi ve kent insanının ihtiyaç ve istekleri doğrultusunda değerlendirilmesi gerekliliği önemle üzerinde durulması gereken konuların başında gelmektedir. Bu tez çalışmasında, kıyı rekreasyon planlaması açısından kıyıda ihtiyaç duyulan ve kent insanının sosyo-kültürel kullanım potansiyelini arttırmaya yönelik olarak, KIYI-KENT ikilisi bağlamında gerçekleşen rekreasyonel kullanımlar için gerekli olan planlama kararlarının alınması amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, Trabzon kıyı kentinin kıyı ile olan ilişkisi açısından, kıyının "ekolojik, görsel, sosyo-kültürel ve ekonomik" faktörler arasındaki kullanıcı tercihine dayalı etki değeri sorgulanmıştır. Çalışmada yöntem, 3 aşamadan oluşmakta olup, birinci aşamasında Trabzon kıyı alanının rekreasyonel kullanımına ilişkin genel belirleyici soruların kullanıcı tercihine bağlı analizi yapılmış, ikinci aşamasında, Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) kullanılarak, kıyı bölgesinin faktörlere bağlı değişiminin kullanıcı tercihine göre öncelik değerleri ortaya konmuştur. Çalışmanın son aşamasında ise, oluşturulan model, genel anket çalışması ile birlikte ele alınarak Trabzon kıyı kentinin rekreasyonel alan kullanım dağılımları yapılmış ve ileriye dönük rekreasyon kullanım alanları ve etkinlikleri, CBS ortamında sayısallaştırılarak AdobePhotoshop programıyla etkinlik haritası oluşturulmuştur. Kıyı kentlerinde, kıyı kullanıcısı açısından sosyo-kültürel etkinliklere katılabilecekleri alanların daha çok tercih edildiği ve kıyının ekolojik ve sosyo-kültürel faktörler açısından daha öncelikli planlanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca uzman ve yerel halk arasında uygulanan AHY anket çalışmasında, uzman grubun ekolojik faktörü öncelikli olarak tercih etmesi, konuya daha bilimsel yaklaştıklarını göstermiştir. Etkinlikler düşünüldüğünde suya dayalı gerçekleşen (su altı ve su üstü sporları) etkinliklerin daha az tercih edilmesi, kıyıda oluşturulan dolgu alanı ile kıyıdan geçirilen sahil kara yolu ağlarının, kentlilerin deniz ile olan ilişkisini zaman içerisinde zayıflattığını ortaya koymaktadır. Kıyı sahil şeridi ulaşım ağlarına göre bölümlere ayrıldığında taşıt ve özellikle yaya ulaşım akslarına yakın olan kıyı alanlarının rekreasyonel kullanım açısından daha fazla kullanıldığı, ulaşım bağlantılarının rekreasyonel kullanımı etkilediğini ortaya koymuştur.