Türkiye orman yangın tehlike oranları karar destek sistemi (TOYTOS)

Abstract

Orman yangın organizasyonları, yangınlarla mücadelede başarılı olabilmek için doğru, güncel ve kolaylıkla elde edilebilir bilgilere ihtiyaç duyar. Bu bilgilerin temini, yangın risk ve tehlike potansiyeli ile yangın davranışı hakkında doğru ve hızlı bilgi verebilen kapsamlı bir sistemin varlığı ile mümkün olabilir. Bu çalışmada, orman yangın organizasyonları ve mücadele çalışmalarında kullanılabilecek bir Karar Destek Sisteminin (KDS) kavramsal çerçevesi, hiyerarşisi, parametreleri, yöntemleri ile model yapıları oluşturulmuş ve bir model yazılımı geliştirilmiştir. Geliştirilen KDS, bir bütün halinde ve ayrı ayrı çalışabilen dört alt sistemden oluşmaktadır. Bunlar sırası ile Yangın Bilgi Sistemi (YBS), Yangın Çıkma İhtimali Tahmin Sistemi (YÇİT), Meteorolojik Yangın İndeksi Sistemi (MYİ) ve Yangın Davranışı Tahmin Sistemi (YDT)'dir. YBS, orman yangınları ile ilgili mekânsal, zamansal ve tanımlayıcı bilgilerin depolandığı ve veriler üzerinden akıllı sorgulama ve analizlerin gerçekleştirildiği alt sistemdir. YÇİT, sabit çevre faktörlerini dikkate alan ve belirli bir alan için yangın risk ve tehlike potansiyelini derecelendiren alt sistemdir. MYİ, yanıcı madde nemine bağlı olarak yanıcı maddelerin tutuşabilirliğini belirleyen ve yangının başlaması durumunda potansiyel yangın yayılma oranı ve yangın şiddeti hakkında bilgi veren alt sistemdir. YDT, yangın davranışını farklı hava halleri, topografya ve yanıcı madde özelliklerine bağlı olarak tahmin etmeye çalışan alt sistemdir. Operasyonel kullanıma hazır hale geldiğinde, bir karar destek sistemi olarak Türkiye Orman Yangın Tehlike Oranları Sistemi (TOYTOS), orman yangınları ile mücadelede yangın yöneticilerine yangın öncesi, yangınla mücadele ve yangın sonrası planlamalarında önemli katkılar sunacak potansiyeldedir.