Kuraklık stresine maruz bırakılan sarıçam (Pinus sylvestris L.) fidanlarında bazı morfolojik fizyolojik ve biyokimyasal değişimlerin araştırılması

Abstract

Sarıçamda (Pinus sylvestris L.) kuraklık stresinin bazı morfolojik ve fizyolojik karakterler üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla, sarıçamın yayılış alanlarını temsil eden, 10 farklı tohum meşcerelerinden temin edilen tohumlardan yetiştirilen fidanlara su stresi uygulanmıştır. Oluşturulan su stresi ile bağıntılı olarak fidanların fizyolojik ve morfolojik karakterlerinde meydana gelen farklılıklar araştırılmıştır. Fidanlık koşullarında ve stres altında yetiştirilen fidanların boyu, kök boğazı çapı, yaş ve kuru gövde ağırlıkları, yaş ve kuru kök ağırlıkları ve yan dal sayıları gibi morfolojik karakterler ölçülmüştür. Oluşturulan su stresinin vejetasyon süresince fidanlarda meydana getirdiği çap ve boy artışları karşılaştırılmış ve orijinler arasındaki farklar belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca su stresi uygulanan farklı orijinlere ait fidanlarda, sulamaya ve vejetasyon süresine bağlı, bazı fizyolojik (klorofil a, klorofil b, toplam klorofil, toplam karbohidrat ve prolin vb.) karakterlerde meydana gelen değişmeler araştırılmıştır. Elde edilen verilere, SPSS istatistik programı ile varyans analizi ve Duncan testi uygulanmıştır. Sonuçta, gerek morfolojik gerekse fizyolojik karakterler bakımında orijinler arasında farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Fidan büyümesi nisan-mayıs aylarında hızlı iken, haziran ayından itibaren durakladığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra kök boğazı çapındaki artışın vejetasyon boyunca devam ettiği görülmüştür. Diğer taraftan su stresi, su potansiyelini düşürürken, fotosentetik pigment, toplam karbohidrat ve prolin miktarlarını artırdığı görülmüştür. Fotosentetik pigmentler ve karbohidrat miktarları vejetasyon dönemi başında yüksek iken, yaz aylarında düşmüş, vejetasyon döneminin sonunda ise tekrar yükselmiştir. Prolin miktarlarında ise fotosentetik pigment ve karbohidrata göre ters bir durum ortaya çıkmıştır. Yani vejetasyon başında düşük seviyede seyrederken, yaz aylarında yükselmiş, vejetasyon dönemi sonuna doğru tekrar bir düşüş gözlemlenmiştir. Yapılan korelasyon analizi ile karakterler arasında anlamlı ilişkilerin olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında ölçülen değişkenlere ilişkin olarak oluşan grupları ortaya koymak için hiyerarşik cluster analizi yapılmıştır. Yapılan kümeleme analizinde Akyazı-Dokurcun, Dirgine ve Değirmendere orijinleri bir grup içinde yer alırken, diğer orijinler ikinci grubu oluşturmuşlardır.