Ormancılıkta odun hammaddesi üretiminde yıllık operasyonel planlama modelinin geliştirilmesi

Abstract

Ormancılıkta odun üretimi; kesme, bölmeden çıkarma ve taşıma operasyonlarından oluşur. Bu operasyonlarda, ortalama birim üretim maliyetleri yüksektir. Maliyetleri azaltmanın bir çok çözüm yollan olup bunlar arasından planlama, en etkili olanlanndandır. Bu çalışmada, hiyerarşik planlama yaklaşımına göre, operasyonel düzeyde bir planlama modeli geliştirilerek yıl içindeki toplam ortalama üretim giderlerinin minimizasyonu amaçlanmıştır. Bu amaç için teknik, topoğrafik, ekonomik, çevresel ve sosyo-ekonomik kriterlere uygun bir planlama stratejisi hedeflenmiştir. Çevresel ve kurumsal değişkenler, niteliklerine göre değerlendirilmiş ve bu değerlendirme için çok kriterli analizlerden, Analitik Hiyerarşi Süreci kullanılmış ve elde edilen sonuçlar, nicel değerlendirmelere eklenmiştir. Operasyonel kararların modellenmesi ve optimizasyonu (nicel değerlendirme) için doğrusal ve tamsayılı programlama teknikleri kullanılmıştır. Modellemeyi test etmek için bir orman işletme şefliğine (Aşağıgökdere/Eğirdir/ İsparta) ait alan, meşcere, bütçe, işgücü, makine ve yöresel üretim teknolojilerine ait veriler kullanılmıştır. Planlama yılı içinde üretim bölmelerinin işletmeye açılabilirliği, hangi bölmenin hangi periyotta üretime açılacağı, hangi üretim yöntemin ve sisteminin tercih edileceği, ara depolamanın nerede yapılacağı ve ürünlerin hangi ana depoya taşınacağı, işgücü ve makine kaynaklarının en uygun nasıl kullanılacağı probleminin çözümü, en iyilenmiştir. Bu tezde, teknik ve ekonomik olarak uygun; çevresel olarak katlanılabilir; sosyo ekonomik ve kurumsal olarak da kabullenilebilir bir operasyonel planlama modeli geliştirilebilmiştir. Test alamnda operasyonel planlama modelinin kullanılmasıyla; yıllık ortalama üretim maliyetlerinde doğrudan % 4; kalite ve kayıp miktarının azaltılmasıyla da dolaylı olarak % 30 civarında bir tasarruf sağlanabileceği sonucuna varılmıştır. Kavramsal çerçevesinin belirlendiği operasyonel planlamanın uygulamaya aktarılması için; ormancılıkta hiyerarşik planlama yaklaşımı benimsenerek düzenli veritabanı ve modellerle karar destek sistemleri oluşturulmalı, yönetici ve yürütücüler donanım ve yazılım yönüyle bu tür planları anlayıp uygulamaya hazır hale getirilmelidir.