Dendroctonus micans (Kugelann) (Coleoptera:Scolytidae)'ın zarar durumu ve Rhizophagus grandis (Gyllenhal) (Coleoptera:Rhizophagidae)'in etkililiği

Abstract

Türkiye'de ilk defa 1966 yılında tespit edilen (dev kabuk böceği), Dendroctonus micans (Kug.) (Col.: Scolytidae)'ın günümüzde 445 000 ha olan (doğu ladini), Picea orientalis L. Link. ormanlarının 250 000 ha'lık kısmında yayıldığı ve yayılışım sürekli olarak arttırdığı bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı yayılışını sürekli genişleten ve ağaçların sağlığını bozarak sekonder karakterli diğer kabuk böceklerinin bu alanlarda hızla üreyip çoğalabilmelerine yol açan D. micans'm aktüel populasyonlanna etki eden faktörlerin etki derecelerine ışık tutacak veriler elde etmektir. Araştırma kapsamında Artvin, Trabzon ve Giresun Orman Bölge Müdürlükleri'ndeki ladin ormanlarında çalışılmıştır. Toplam 33 deneme alanında 1186 ağaç değerlendirilmiştir. İncelenen ağaçların 195 tanesinde (%28) D. micans zararı tespit edilmiştir. Bu ağaçlardan 84 tanesinde (%12) D. micans'm faaliyetinin devam ettiği, 111 tanesinde de (%16) daha önceden zararlı olduğu tespit edilmiştir. D. micans'm, zararı görülen ağaçların %43'ünde faal olduğu gözlenmiştir. Yaralı olduğu görülen toplam 101 ağacın (% 14), 48 tanesinde (%47.5) daha önceden D. micans zararının gerçekleştiği, 38 tanesinde (%37.6) böcek faaliyetinin devam ettiği belirlenmiştir. D. micans tahribatı görülen 195 ağaçtan 86'sı (%44) ve faaliyetin devam ettiği 84 ağaçtan 38'i (%45) yaralı ağaçlardır. Deneme alanlarındaki 191 ağaç üzerinde toplam 4548 adet giriş ve uçma deliği sayılmıştır. D. micans aktif birey zarar yoğunluğunun göstergesi olan giriş ve uçma deliklerinin %51'i ağaçların kök boğazından itibaren ilk 1 m'lik kısmında sayılmıştır. D. micans'm özgün predatörü Rhizophagus grandis GylL (Coleoptera: Rhizophagidae), toplam 14 deneme alanında 18 ağaçta, 22 D. micans galerisi içinde tespit edilmiştir. Bu galerilerde, değişik biyolojik dönemlerde, toplam 384 R. grandis ile 997 D. micans sayılmıştır. R. grandis'm bulunduğu deneme alanlarında D. micans üzerindeki etkililiği %84'tür. D. micans'm R. grandis ile birlikte bulunduğu deneme alanlarındaki R. grandis bulunan ve bulunmayan galeriler birlikte değerlendirildiğinde etkililik %29 olmaktadır. Örnekleme yapılan tüm alanlardaki toplam D. micans miktarı esas alındığında, yırtıcının genel etkililiği %15'dir. Toplam 22 ağaçta, reçinede boğulmuş 38 D. micans ergini sayılmıştır.