Mimari çevrede değişme sürecinin analizi Ulus-Çankaya aksi (Ankara) üzerinde bir deneme

Abstract

Türkiye, Cumhuriyet' le birlikte, çok yönlü ve hızlı bir değişme/gelişme süreci içine girmiştir. Bu süreç içinde, kentsel mimari çevrede geri dönülemez bir şekilde değişmeler olmaktadır. Bu tez çalışmasında; mimari tasarıma veri sağlamak amacıyla, mimari çevredeki uzun süreli dönüşmüşüz değişim sürecinin analizi ele alınmaktadır. Bu çerçeve içinde, önce uygun bir yöntem belirlenmekte, sonra bu yöntemle seçilmiş bir alandaki süreç analiz edilmektedir. Çalışma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş' te: Türkiye'de mimari çevredeki uzun süreli dönüşümsüz değişme ol gusu üzerinde durulmaktadır. Birinci Bölüm' de: Tez çalışmasının problemi, amacı ve yöntemi açıklanmak tadır. Problem iki yanlıdır; birinci yan analiz yönteminin belirlenmesi, ikincisi ise zaman ve mekan olarak sınırlandırılmış bir alandaki miîiı ;i çevre evriminin açıklannıasıdır. Başkent Ankara'nın hızlı değişme ve gelişmesi göz önüne alınarak, Ulus-Çankaya aksı mimari çevresinin 1923-1982 yılları arasındaki değişimi araştırma alanı olarak seçilmiştir. Çalışmanın amacı, problem gibi, iki yanlıdır; birincisi mimari çevre ev rimi analizinde kullanılabilecek bir yöntem belirlemek, ikincisi de, bu yöntemle yapılacak analiz sonucu mimari tasarıma veri sağlamaktır. Problem ve amacın açıklanmasından sonra, çalışmanın yöntemi kuramsal filandaki, incelemeler sonucu belirlenmektedir. Araştırma konusu karmaşık ve devingen bir bütünlük olarak göz önüne alındığından, yöntem belirleme çalışmalarına sistemler yaklaşımı üzerinde başlanmıştır. Burada karşılaşılan bazı kuramsal sorunlar nedeniyle inceleme felsefi arka plana doğru derinleştirilmiş ve sonuçta 'Nitelikler', 'Yansımalar', 'Bağıntılar' ve 'Kav- ramlaştırma' adımlarından oluşan bir yöntem tanımına varılmıştır. Bu yön tem araştırma alanında kullanılmak üzere önerilmiştir.II İkinci Bölüm' de : önerilen dört adımlı yöntemle Ulus-Çankaya aksı mimari çevresindeki uzun süreli (1923 - 1982) dönüşümsüz değişim sürecinin analizi denenmiştir. Analizde yöntemin adımları birinciden başlayarak sıra ile uygulanmıştır. Birinci adım 'Nitelikler' de; çevre, parçalarının nitelikleri, ikinci adım 'Yansımalar ' da; her parçaya ait çeşitli bilgiler, üçüncü adım 'Bağıntılar' da; her yansıma grubunun çe şitli ilişki ve etkileşmeleri belirlenmekte ve son adım olan 'Kavramlaştırma' da; elde edilen bilgilerin sentezi ile, incelenen süreç belirlenmiş olan sınırlar içinde bir bütünlük halinde betimlenmektedir. Üçüncü Bölüm'de: Tez sonuçları verilmektedir. Burada, önce, yöntemin kullanılabilirliği tartışılmış ve mimari çevredeki uzun süreli dönüşümsüz değişim süreci analizi için uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Sonra da, araştırma alanından elde edilen bilgilerin mimari tasarım açısından değerlendirilmesi üzerine tartışma ve öneriler yapılmıştır.