İşsizlik ve enflasyon arasındaki ilişki: Türkiye örneği

Abstract

Enflasyon ülkede belirli durumlar dikkate alınarak belirlenen mal ve hizmet sepetinden oluşturulan fiyat endeksinin değerindeki değişmeyi ifade ederken; işsizlik ise işgücünün istihdam şartlarını kabul ettiği halde iradesi dışında istihdam edilmemesidir. İki kavram da ekonomi için istenmeyen durumları yansıtmaktadır. Bu doğrultuda iki değişkenin birbirlerini etkileyip etkilemedikleri literatürde birçok çalışmaya konu olmuştur. 1958 Phillips'in çalışmasını takiben 1970'li yıllarda Phillips eğrisi (1958) beklentilerle ele alınmaya başlanmıştır. Friedman ve Phelps tarafından öncülüğü yapılan Monetarist okula göre orijinal Phillips eğrisinde uyumcu beklentiler ile dikkate alınmalıdır. Onlara göre sadece kısa dönemde değişkenler arasında "işçi yanılmaları" yüzünden Phillips eğrisi ilişki vardır. Aynı yıllarda R. Lucas, N. Wallace ve T. Sargent'in öncülüğünü yaptığı Yeni Klasik okulda ise Phillips eğrisinin (PC) uyumcu beklentilerle değil rasyonel beklentilerle ele alınması gündeme gelmiştir. Onlara göre iki değişken arasında sadece kısa dönemde ve politikaların gizli uygulanması (firma yanılma modeli) durumunda Phillips eğrisi ilişkisi yaşanmaktadır. Yeni Keynesyen okul iktisatçıları da PC için rasyonel beklentilerin uygulanması gerektiğini savunmuşturlar. Onlara göre iki değişken arasında sadece (nominal katılıklar) kısa dönemde ilişki olabilmektedir. Post Keynesyen iktisatçılara göre ise beklentiler rasyonel değildir. Çünkü gelecek belirsizdir ve beklentiler heterojendir. Onlara göre PC ilişkisi uzun dönemde de devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de işsizlik ve enflasyon arasında uzun veya kısa dönem için herhangi bir ilişkinin olup olmadığının tespit edilmesidir. Daha önce yapılan çalışmalarda çalışmamızda kullandığımız değişkenler arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişkilerin hem aylık hem de yıllık veriler kullanılarak ayrı ayrı test edildiğine rastlanmamıştır. Bu çalışmada işsizlik ve enflasyon verilerinin hem aylık hem de yıllık olarak ayrı ayrı ele alınarak sonuçların tutarlı olup olmadığı gözlenmek istenmiştir. Bu doğrultuda değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin tespiti için hem yıllık (1986-2020) hem de aylık (2014:01-2021:09) ARDL eşbütünleşme analizi yapılmıştır. Ayrıca daha önceden Türkiye odaklı yapılan çalışmalarda işsizlik ve enflasyon arasındaki ilişkinin tespiti amacıyla SUE ve M3 ile birlikte analiz edildiğine rastlanmamıştır. Bu çalışmanın aylık analizlerinde bu değişkenler kontrol değişkenleri olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak, değişkenler arasında sadece işsizliğin bağımlı değişkeni, enflasyonun ve LGNP'nin bağımsız değişkenleri oluşturduğu yıllık analizde (Denklem 2) uzun dönemli ve negatif yönlü ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca enflasyonun bağımlı değişken, işsizliğin ve LGNP'nin bağımsız değişkenler olarak ele alındığı yıllık analizin (Denklem 1) hata düzeltme modeline göre iki değişken arasında kısa dönemde negatif ilişki mevcuttur. Değişkenlere ait katsayılar arasında kısa dönemli ilişki olup olmadığı da yıllık analizde Granger nedensellik testi, aylık analizde Toda-Yamamoto nedensellik testi ile sınanmıştır. Sözü edilen testlere ait sonuçlara göre işsizlik ve enflasyon arasında kısa dönem için nedensel bir ilişki yoktur.

Inflation expresses the change in the value of the price index formed from the basket of goods and services determined by taking into account certain situations in the country, meanwhile unemployment is the non-employment of the workforce against their will even though they accept the terms. Both concepts reflect undesirable situations for the economy. In this direction, whether the two variables affect each other has been the subject of many studies in the literature. Following the work of 1958 Phillips, the Phillips curve (1958) began to be discussed with expectations in the 1970s. According to the Monetarist school pioneered by Friedman and Phelps, it should be considered with adaptive expectations in the original Phillips curve. According to them, there is only a Phillips curve relationship between the variables in the short run due to "workermisperception". In the same years, in the New Classical School pioneered by R. Lucas, N. Wallace and T. Sargent, it came to the fore that the Phillips curve (PC) should be handled with rational expectations rather than adaptive expectations. According to them, there is a Phillips curve relationship between two variables only in the short run and in the case of covert implementation of policies (company-misperception model). New Keynesian school economists also argued that rational expectations should be applied for PC. According to them, there can only be a relationship between two variables (nominal rigidities) in the short run. According to Post Keynesian economists, expectations are not rational. Because the future is uncertain and expectations are heterogeneous. According to them, the PC relationship continues in the long term. The aim of this study is to determine whether there is a long- or short-term relationship between unemployment and inflation in Turkey. In previous studies, it was not found that the long- and short-term relationships between the variables we used in our study were tested separately using both monthly and annual data. In this study, it is aimed to observe whether the results are consistent by considering unemployment and inflation data separately, both monthly and annually. In this direction, both annual (1986-2020) and monthly (2014:01-2021:09) ARDL cointegration analysis was conducted to determine the long-term relationship between the variables. In addition, previous studies focused on Turkey have not been found to be analyzed together with SUE and M3 in order to determine the relationship between unemployment and inflation. In the monthly analyzes of this study, these variables were considered as control variables. As a result, in the annual analysis (Equation 2), in which only the dependent variable of unemployment, inflation and LGNP were the independent variables, it was observed that there was a long-term and negative relationship among the variables. In addition, according to the error correction model of the annual analysis (Equation 1), in which inflation is considered as the dependent variable and unemployment and LGNP as independent variables, there is a negative relationship between the two variables in the short term. Whether there is a short-term relationship between the coefficients of the variables was tested with the Granger causality test in the annual analysis and the Toda-Yamamoto causality test in the monthly analysis. According to the results of the mentioned tests, there is no causal relationship between unemployment and inflation in the short run.