Mimari analiz için temel tasarım öğe ve ilkelerinin kullanımı ile oluşturulan estetik ağırlıklı bir yöntem araştırması

Abstract

Gün geçtikçe kentlerin tarihi, geleneksel değerlerinin yok olduğu, kimliksiz, birbirine benzeyen, tekdüze yapıların siluetlere hakim olduğu, yeşilin ortadan kalktığı onun yerine görsel niteliği ve estetik düzeyi düşük mimari ürünlerin giderek arttığı gözlenmektedir. Bu gidişin fark etmesi, özellikle görsel açıdan olumsuz gelişim gösteren mimari ve çevre şartlarına karşı, bu olumsuz gidişe bir anlamda çözüm olabilecek ve aynı zamanda görsel niteliği, beğeni düzeyi yüksek, belli kimliğe sahip mimari ve çevre oluşumları için katkı sağlayabilecek bir yöntemin geliştirilmesi tez problemi olarak belirlenmiştir. Temel tasarımın mimarlık eğitiminin ilk kademesinde yer aldığı ve görsel yönü ağır basan bir düşünü sistemi olduğu bilinmektedir. Ancak temel tasarımın mimarlık eğitiminin daha sonraki aşamalarında pek fazla kullanılmadığı ve uygulama ile eğitim arasında da bu yönde bir boşluğun bulunduğu fark edilmiştir. Bu nedenle, tez kapsamında amaç, biçime yönelik çalışma yapmak ve görsel niteliği yüksek çevreler oluşturmak olduğundan, önerilecek analiz yöntemini temel tasarım ilkeleri açısından ortaya koymak, hem biçimsel analizler için uygun oluşu, hem de eğitime katkıda bulunacağı düşüncesiyle yararlı görülmüştür. Çalışmada temel tasarım öge ve ilkelerini içeren iki boyutlu matrisi kapsayan analiz yöntemi geliştirilmiş, geliştirilen bu yöntem yapılan bir plot çalışma ile test edilmiştir. Çalışma sonucu elde edilen bulgular, yöntemin uygulanmasıyla herhangi bir çevrede yoğun olarak kullanılan biçim, ölçü-oran, renk, ton vb. niteliklerin elde edilebileceği ve çevre içindeki yapılaşma bütününde uyum, zıtlık, egemenlik vb. organizasyon ilkelerinin hangisinin etkili olduğunun somut olarak saptanabileceğini göstermektedir. Bu doğrultuda yöntemin gerek geleneksel, gerek tarihi, gerek çağdaş olsun tüm çevrelerde kullanılabileceği ve sokak, kent, bölge vb. bağlamda yoğun kullanılan tasarım ilkelerinin saptanıp yeni tasarımlar için değerlendiricilere sunulabileceği söylenebilir. Ayrıca, yöntemin proje derslerinde de kullanımının eğitim ve uygulama arasında bir köprü oluşturarak buradaki boşluğu doldurabileceği düşünülmektedir.