Kentlerde gece-gündüz nüfus farkının planlamaya etkisi ve gündüz nüfusunu kestirmede gravity modelinin kullanılabilirliği

Abstract

Bu tez kapsamı içinde ele alınan araştırmanın konusu, kentsel etki alanlarının belirlenerek, yerleşmelerin gündüz nüfusunu saptamak, bu yolla bölge ve kent planlama çalışmalarına, katkıda bulunmaktır. yerleşmelerin nüfusu, sayım sonucu elde edilen rakam kabul edilerek yapılan planlamalar ve sunulan hizmetler bir süre sonra yetersiz kalmaktadır. Yerleşmenin nüfusu, erişilebilirlik, çevre ile etkileşim, sahip olduğu hizmetler ve sektörler gözönüne alınınca farklı bir boyuta ulaşmaktadır. Doğu Karadeniz Bölgesi 'nde yerleşmelerin gündüz nüfusu, yerleşme sayım nüfusunun %30'u kadardır. Bu nüfus farklılığı hem yerleşme hal kına, hem de yerel yönetimlere problemler yaratmaktadır. Birinci bölüm, nüfus kavramının içeriği, sayım, gündüz ve mevsimlik nüfus kavramları, bu nüfus kavramlarının yerleşmede yarattığı sorunları içermektedir. îkinci bölümde, araştırmamıza konu olan Samsun, Çarşamba, Ayvacık ve Salı pazarı 'nda gündüz nüfusunu saptamak amacıyle yapılan alan çalışmasının yöntemi irdelenmekte, kısaca ikili- üçlü tabloların analiz yöntemi olan Chi-Kare'ye ve yerleşmelerin etkileşiminin irdelenmesi içinse "Gravity Modeli" ne değinilmiştir. üçüncü bölümde, söz konusu denek yerleşmelerin çevre ile etkileşimine neden olabilecek fiziksel özelliklerinin ülke, bölge ve il içindeki durumları incelenmiştir. Dördüncü bölümde araştırmamızın genel içeriğini oluşturan ve Mayıs 1991 'de, Samsun, Çarşamba, Ayvacık ve Sâlıpazarı 'nda uygulanan anket çalışmasının sonuçlarına değinilmiş olup, bu sonuçlardan yerleşmeler hakkında bir takım kararlar alınmıştır. Beşinci ve son böl umde; denek olarak seçilen yerleşmelerin nüfus, eğitim ve sağlık ile ilgili bilgileri derlenerek, Çekim Modeli (Gravity Modeli) uyarlanmaya çalışılmıştır. Bu yöntem ile yerleşmelerin ek gündüz nüfusu, denek yerleşmenin nüfusu, hizmet ve ticaret sektörlerinin büyüklüğü ve çevre yerleşmelerden erişilebilirlikleri ile kestirilebilirligi araştırılmıştır.