Artvin ili (Merkez ilçe) için bütünleşik doğal kaynaklı afet duyarlılığının değerlendirilmesi

Abstract

Türkiye, geçmişte olduğu gibi başta depremler olmak üzere, sel-taşkın heyelan gibi Doğal Kaynaklı Afetlerle sık sık karşılaşmış ve karşılaşmaya devam edecektir. Bu nedenle yaşanan afetlerin yarattığı can ve mal kayıplarının yanında ekonomik kayıpların da en aza indirgenmesi, ancak etkin ve sürdürülebilir bir afet risk yönetim sisteminin oluşturulması ile mümkündür. Buradan hareketle tez çalışma alanı olarak son yıllarda özellikle heyelan ve sel olaylarından ciddi anlamda olumsuz etkilenen ve önemli ölçüde can-mal kaybının yaşandığı Artvin ili seçilmiş, İlin Merkez İlçe yerleşim alanı sınırları içerisinde kalan alanda bütünleşik, Doğal Kaynaklı Afet duyarlılık değerlendirmesinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışma alanında; heyelan duyarlılık, deprem etkilerine duyarlılık değerlendirmesi ve taşkın tehlike değerlendirmesi çalışmaları yapılmıştır. Söz konusu bu değerlendirmelerden elde edilen sonuçlar bir araya getirilerek çalışma alanına ait bütünleşik bir Doğal Kaynaklı Afet duyarlılık değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Heyelan ve taşkın duyarlılık değerlendirmelerinde sayısal veri üretimleri ve konumsal analizler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) araçları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Üretilen sayısal veriler (heyelan envanteri, sayısal yükseklik modeli, yamaç eğimi, litoloji, akarsuya yakınlık, yamaç yönelimi vb.) konumsal istatistiksel (frekans oranı, lojistik regresyon) modeller yardımıyla değerlendirilerek heyelan ve sel duyarlılık haritaları üretilmiştir. Sismik risk analizleri için alanda ve alana belirli mesafede meydana gelmiş eski depremler dikkat alınarak "en büyük yatay yer ivmesi" (amax) değerinin belirlenmesi ve bu değerin alandaki litolojik birimlere ve yamaçlara duraysızlık problemi yaratması noktasındaki etkileri irdelenmiştir. Bu etkilerin değerlendirilmesi aşamasında alandan elde edilen, dinamik elastik jeofizik mühendisliği parametreler (boyuna-Vp ve enine dalga-Vs hızları, Vp/Vs hız oranları, 30 m derinlik için ortalamada kayma dalgası hızı-Vs30) kullanılmıştır. Çalışmada farklı üç konu başlığı altında belirlenen yöntemler kullanılarak duyarlılık haritaları elde edilmiştir. Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesinde, AHS yöntemi, Lojistik Regresyon ve Frekans Oranı yöntemleri uygulanmıştır. Farklı üç yöntem ile heyelan duyarlılık değerlendirmesi irdelenmiştir. Elde edilen duyarlılık sonuç haritalarına doğruluk testleri uygulanarak doğruluk değerlendirmesi yapılmıştır. Deprem etkilerine duyarlılık değerlendirmesinde, parametreler belirlendikten sonra, AHS yöntemi ile deprem etkilerine duyarlılık haritası elde edilmiştir. Taşkın tehlike değerlendirmesi aşamasında ise, parametreler belirlenerek çalışma alanı taşkın tehlike alanları belirlenerek bu alanların duyarlılık sınıflandırması yapılmıştır. Heyelan Duyarlılık değerlendirmesi, Deprem etkilerine duyarlılık değerlendirmesi ve taşkın tehlike değerlendirmesi konu başlıkları altında çalışma alanına ait duyarlılık haritaları elde edilmiştir. Elde edilen duyarlılık haritaları, ''Çok Düşük'', ''Düşük'', ''Orta'', ''Yüksek'' ve ''Çok Yüksek'' şeklinde beş duyarlılık sınıfına ayrılarak derecelendirilmiştir. Her bir duyarlılık sınıfının çalışma alanı içerindeki yüzde değerleri ve kapladıkları alanlar belirlenmiştir. Elde edilen duyarlılık sonuç haritaları uygun çakıştırma yöntemleri (basit çakıştırma, ağırlıklandırılmış çakıştırma gibi..) kullanılarak bir araya getirilmiş ve alan için nihai bir bütünleşik Doğal Kaynaklı Afet duyarlılık haritası elde edilmesi mümkün olmuştur.