Arzular (Gümüşhane Kuzeydoğu-Türkiye) Altın Yatağı'nın jeolojik, mineralojik, jeokimyasal ve kökensel incelenmesi

Abstract

Arzular (Gümüşhane, KD Türkiye) cevherleşmesi, Eosen yaşlı Alibaba Formasyonu içinde KD-GB doğrultulu KB'ya eğimli ve yaklaşık DB doğrultulu K'ye eğimli damarlara fay kontrollü olarak yerleşmiştir. Sahadaki asıl cevherleşmeler Kuzdağı Sırtı mevkiinde K70D doğrultu bir kırık zonu içinde gelişmiştir. Cevherli silis damarları 0.1-0.3 m kalınlığında olup devamlılık göstermezler. Cevherleşmede yaygın olarak boşluk dolgusu ve bantlı yapı gözlenmektedir. Ana cevher minerallerini galen, sfalerit, pirit, kalkopirit ve tetrahedritle birlikte eser miktarda altın oluşturmaktadır.Mineral kimyası analizlerine göre, piritlerde düşük Co ve Ni değerleri olduğu, kalkopiritlerde Zn'nin Cu ve Fe ile negatif korelasyon gösterdiği, sfaleritlerde Fe'nin Cd ve Mn ile birlikte hareket ettiği ve Zn ile Fe arasında iyon değişimi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tüm fahlerz minerallerinin tetrahedrit bileşiminde olduğu ve gümüşün galenlerde bulunmadığı sadece tetrahedritlerin bileşiminde olduğu belirlenmiştir.Cevherden yan kayaca doğru kuvars, serizit, K'lu Feldspat kaolinit, Fe Klorit, albit, Mg klorit ve epidot en yaygın gözlenen alterasyonun mineralleridir. Damara dik bir hat boyunca örneklenen profillerde hareketsiz elementler Zr, Hf, Nb, Al ve Ti'dir. Bu hareketsiz elementlere göre yapılan nispi (%) ve net (g/100g) kütle değişim hesaplamalarına göre; 1, 3 ve 5 nolu profillerde net kütle artışı, 2 ve 4 nolu profillerde ise net kütle kaybı söz konusudur.Sıvı kapanımlardan ölçülen homojenleşme sıcaklıkları, kuvarslarda 130°C ile 295°C arasında, sfaleritlerde ise 90°C ile 133°C arasındadır. Cevher oluşturan sıvıların NaCl±KCl±MgCl2-H2O sisteminde, 0.7-12.4 ağ. % NaCl tuzluluğa ve 0.79-0.97 g/cm3 yoğunluğa sahip olması cevherleşmenin epitermal sistemde oluştuğunu gösterir.Pirit, galen ve sfalerit minerallerinden yapılan kükürt izotoplarının analiz değerleri -1.2 ? ile 3 ? aralığındadır. Bu değişim minerallerin oluşumunu sağlayan kükürtün magmatik kökenli olduğunu gösterir. Cevherin ortalama oluşum sıcaklığı, kükürt izotop termometresi ile 244-291°C arasında hesaplanmıştır. Oksijen izotop değerleri 15.0 ? ile 16.7 ? arasında ve hidrojen izotop değerleri ise -87? ile -91? arasındadır.