Doğu Karadeniz bölgesinde çay tarımı yapılan toprakların ve çay bitkilerinin ağır metal kapsamlarının araştırılması

Abstract

Çalışma alanı Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yoğun olarak çay bitkileri ile örtülü ve jeolojik olarak farklı olan altı bölgeyi kapsamaktadır. Bu bölgedeki kayaçlar yaygın olarak Üst Kretase'de masif sülfit oluşumu ve Tersiyer'deki epitermal cevherleşme nedeniyle geniş ölçüde yoğun olarak cevherleşmiş olup, yüksek iz metal değerlerine sahiptirler. Buna bağlı olarak farklı kayaçlar üzerinde yetişen çaylarda Cu, Pb, Zn, Fe, Cd, P, Al, Na, K, S bakımından farklılıklar olduğu görülmüştür. Bazaltlar ve tortul kayaçlar üzerinde yetişen çaylardan alınan yapraklarda, dasitik kayaçlara nazaran Al dışındaki diğer elementlerde daha yüksek konsantrasyonlara rastlanmıştır. Çay yapraklarında Cu bakımından en yüksek ortalamaya Sürmene ve Çayeli sahası sahiptir. En yüksek Pb Çayeli sahasından alınan çay yapraklarından elde edilmiştir. Toprak örnekleri Cu, Pb ve Zn bakımından Sürmene sahasında daha yüksek değerler göstermektedir. Çayeli sahası ise Al bakımından diğer sahalardan daha zengin olup, en yüksek Al değeri % 7.56'dır. Topraklardaki yüksek Al değeri yapraklarda gözlenmemektedir. Toprak örnekleri arasında en yüksek Mn değeri ise Peronit sahasından elde edilmiştir. Sürmene sahasından 1. sürgün döneminde alınan topraklarda yüksek derecede Cu, 3. sürgün döneminde Cu ve Cd, Hopa sahasından 1. sürgün döneminde alınan topraklarda ise yüksek derecede Mn zenginleşmesi görülmektedir. Yapılan deneysel çalışmalarda topraklara Cu, Zn, Cd ve Mn elementleri ve çeşitli gübreler uygulanmış ve sonuçta çay bitkisi tarafından topraktan Cu, Zn, Cd ve Mn alımının en fazla gübreleme yapılan topraklardan olduğu belirlenmiştir. Özellikle Amonyum sülfat gübresi uygulanan topraklarda pH düşmekte ve bitkinin elementleri alması kolaylaşmaktadır. Ayrıca sulama farklılıklarının da topraktaki element birikimi ve bitki tarafından alınması üzerine etkili olduğu belirlenmiştir. Cu, Zn ve Mn sık sulanan topraktan daha kolay alınırken, Cd alımı üzerinde sulama farklılıklarının etkili olmadığı görülmüştür. Çay yapraklardaki kurşun konsantrasyonu yoldan uzaklığa bağlı olarak mesafe arttıkça azalmaktadır. Pb'deki en yüksek azalma değeri 0.71 olarak belirlenmiştir. Doğu Karadeniz çayları dünya çayları ile kıyaslandığı vakit eser element kapsamları bakımından farklılıklar olduğu belirlenmiştir.