Kuzey Anadolu'daki eosen yaşlı kömürlerin organik jeokimyasal özellikleri ve çökelme ortamları

Abstract

Bu çalışmada Kuzey Anadolu'daki Boğaköy (Amasya), Yeniçeltek Eskiçeltek, Armutlu (Amasya-Suluova), Aspiras (Kastamonu-Tosya) ve Salıpazarı (Bolu-Mengen) sahalarında yer alan Eosen yaşlı kömürlerin kimyasal, organik jeokimyasal ve bazı petrografik özellikleri incelenmiştir. Kömürlerin kaba kimyasal analizlerinde ölçülen kül, uçucu madde, toplam kükürt ve üst ısıl değerleri birbirinden oldukça farklıdır. Vitrinit yansıması ölçümlerine göre tüm kömürler diyajenez aşamasındadır. Yansıma değerlerine göre kömürleşme derecesi Yeniçeltek, Eskiçeltek ve Armutlu kömürleri için alt-bitümlü A ya da yüksek uçucu bitümlü C, Boğaköy ve Salıpazarı kömürleri için alt bitümlü C ve Aspiras kömürleri için linyit olarak belirlenmiştir. Çalışma sahalarındaki kömürlerin tümü yüksek TOK değerlerine sahiptir. Buna karşın bitüm/TOK oranları düşüktür. Yeniçeltek, Eskiçeltek ve Salıpazarı sahalarında yüksek Hİ değerleri tespit edilmiştir. Yeniçeltek, Eskiçeltek ve Salıpazarı kömürleri Tip II kerojen, Boğaköy, Armutlu ve Aspiras kömürleri ise çoğunlukla Tip III kerojen çok az oranda da Tip II kerojenden oluşmaktadır. Gaz kromatogramlarında yüksek ve genellikle tek karbon numaralı karasal ortam belirteci olan n-alkanların baskın olduğu ve az oranda da algal katkının bulunduğu tespit edilmiştir. Biyomarker analizleri sonucu m/z 191 ve m/z 217 kütle piklerini veren GC kromatogramı verileri ile elde edilen parametrelere göre, Yeniçeltek ve Eskiçeltek kömürleri suboksik göl ya da gölsel bataklıklarda, Armutlu ve Aspiras kömürleri suboksik denizel bataklıklarda, Salıpazarı kömürleri hafif tuzlu suboksik göl veya gölsel bataklıklarda çökelmişlerdir. Gaz kromatogramlarında görülen UCM olgunlaşmamış organik maddeyi ve biyolojik bozunmayı işaret etmektedir. Ayrıca Tmax, CPI ve OEP indeksleri, vitrinit yansıması ve biyomarker olgunluk verilerine göre çalışma sahalarındaki kömürler olgunlaşmamışlardır.