Bakır katkısının çinko-alüminyum alaşımlarının sürtünme ve aşınma özelliklerine etkilerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, iki adet ikili çinko-alûminyum ve düşük oranlarda (% 1-5) bakır içeren on adet üçlü çinko-alüminyum-bakır alaşımı kokil döküm yöntemiyle üretildi. Üretilen alaşımların sürtünme ve aşınma özellikleri blok-disk esaslı bir deney düzeneği yardımıyla incelenerek elde edilen sonuçların iç yapı ve bazı mekanik özelliklerle ilişkisi araştırıldı. İncelemeler sonucunda çinko-alüminyum alaşımlarının sertliğinin artan bakır oranıyla sürekli artarken, çekme dayanımının %2 oranına kadar artan bakır oranıyla arttığı ve bu oranın üzerinde ise artan bakır oram ile azaldığı görüldü. Alaşımların sürtünme katsayısı ve çalışma sıcaklığının ise bakır oranına göre düzenli bir değişim sergilemediği görüldü. Alaşımlarda aşınma ile meydana gelen hacim kaybının % 2 oranına kadar artan bakır oram ile azaldığı, bu oranın üzerinde ise bakır oranından fazla etkilenmediği görüldü. Diğer taraftan çözündürme ve su verme sonrası uygulanan yaşlandırma işlemi sonunda alaşımların sertlik, mukavemet ve aşırıma direncinin önemli ölçüde arttığı görüldü. Alaşımların aşınma direncinde meydana gelen artış bunların iç yapı, sertlik ve mukavemetine dayandırılarak açıklandı. Elde edilen bulgular üzerinde yapılan değerlendirme sonucunda, balar katkısı ve ısıl işlemin çinko-alüminyum alaşımlarının mekanik ve tribolojik özelliklerini büyük ölçüde iyileştirdiği görüldü.