Kopdağı (KD Türkiye) kromit yataklarının oluşum ve yankayaç ilişkisinin mineralojik-jeokimyasal incelemesi

Abstract

Bu çalışmada, Geç Kretase öncesi yaşlı Kop ultramafitlerinde (KD Türkiye) yer alan kromit yataklarının oluşumu ve yan kayaç ile olan mineralojik-petrografik ve jeokimyasal ilişkileri incelenmiştir. Bu amaçla kromit yatağı içeren dunitik ve harzburjitik iki sahada çalışma gerçekleştirilmiştir.Çalışma sahalarından biri olan Çamlıtepe ve civarı, başlıca dünit ve piroksenitlerden oluşmakta olup, büyük ölçekli kromit yatakları dünitik alan içerisinde bulunmaktadırlar. İkinci saha olan Delavlar Dağı ve civarı, başlıca harzburjit ve piroksenitlerden oluşmakta olup, küçük ölçekli kromit yatakları kendisini çevreleyen dünitik zarf ile birlikte harzburjit içerisinde bulunmaktadır.Dünitler aşırı derecede, harzburjitler orta derecede serpantinleşmiş iken piroksenitler ise düşük derecede serpantinleşmiştir. Dünitlerde olivin tamamen serpantinleşmiş olup, kalıntı ilksel doku izleri korunmuştur. Buna karşın harzburjit ve piroksenitlerde birincil dokuyu gözlemlemek mümkündür. Harzburjit içindeki ortopiroksenler enstatit, klinopiroksenit ve vebsterit içindeki piroksenler diyopsit bileşimlidir. Dünit ve harzburjit içerisindeki olivinler ise genellikle forsterit bileşimlidir.Dünit ve harzburjit içerisinde yer alan kromititlere ait kromit ile aksesuar kromitler alpin tip karakterlidir. Peridotitlerdeki olivin ve kromit mineral kimyasına göre, harzburjitler manto dizisi içersinde yer alırken dunitlerin bu diziye uyumlu olmadığı tespit edilmiştir. Benzer şekilde her iki peridotit içinde yer alan kromit mineral kimyasına dayanılarak harzburjitlerin tüketilmiş peridotit oldukları dunitlerin ise boninitik magma ile ilişkili oldukları ileri sürülmüştür. Harzburjit ve piroksenitlerin toplam kayaç iz ve nadir toprak element dağılımları boninitik kayaçlarla karşılaştırıldığında piroksenitlerin boninitik magma ile ilişkili oldukları ve harzburjitik kayaçlardan türedikleri sonucuna varılmıştır. Kromitlerin oluşumunda yönü belli olmasa da eski bir yitimin etkili olduğu söylenebilir.