Harmancık (Bursa) yöresi peridotik kayaçlarının mineralojik ve petrografik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Harmancık (KB-Türkiye, Bursa) yöresi ultramafik kayaçlarının ana oksit ve iz element değerleri incelenerek, Tetis Okyanusunun kalıntıları olduğu düşünülen bu kayaçların oluşumları hakkında sonuçlar çıkartılmıştır. Çalışma alanındaki ultramafik kayaçların MgO değerleri SiO2, Al2O3, CaO, V, Sc, Yb ve Lu ile negatif korelasyon göstermiştir. Al2O3 ve CaO değerleri 0.75 ? 2.21 arasındadır ve klinopiroksen içeriğindeki azalmaya paralel olarak azalma gösterirler. Olivin içerikleri Fo0.89 ? Fo0.92 arasındadır ve kimyasal zonlanma göstermez. NiO içerikleri %0.27 ila 0.53 arasında değişir ve MnO içerikleri % 0.20'ye ulaşmaktadır bu değerler manto olivinleri değerleriyle benzerlik gösterir. Ortopiroksenler yüksek Mg-numarasına (0.89 ? 0.92) sahiptirler ve ince ayrılım lamelleri şeklinde klinopiroksen içermektedirler. Ortopiroksenlerin bileşimleri En86-91 Wo0-5 ve Fs8-11 arasındadır ve düşük CaO içeriklerine sahiptirler. Al2O3 içerikleri 1.47 ila 4.95 arasında değişen geniş bir dağılım göstermektedir. Mg- numarası değerleri 0.90 ile 0.95 arasında değişen klinopiroksenlerin Al2O3 içerikleri %1.88 ? 6.09 arasındadır ve Cr2O3 içerikleri %0.45 ? 1.27 arasında değişmektedir. Klinopiroksenler ayrıca %0.17'ye kadar ulaşan TiO2 ve %0.64'e kadar ulaşan Na2O değerlerine sahiptir. Spineller genelde Al'ca zengindir ve Cr-numarası değerleri 0.18 ? 0.56, Mg-numarası değerleri ise 0.5 ? 0.79 arasında değişmektedir. Spinellerin Mg- numarası değerleri genellikle klinopiroksence zengin harzburjitlerde, tüketilmiş harzburjitlere kıyasla daha yüksektir ve Cr-numarası ile ters bir dağılım göstermektedir.Tüm kayaç MgO ve V içerikleri ve mineral kimyası özellikleri bu yörede oluşan kayaçların %5-25 arasında değişen kısmi ergime derecelerine sahip olduklarını göstermektedir. Klinopiroksenlerce zengin örnekler bu minerallerce fakir olanlara nazaran yüksek Nadir Toprak Element (NTE) içeriklerine sahiptir ve kondrite göre normalleştirilmiş örnekler azalan bir dağılım sergilemektedir. Çalışma alanı yakınlarında ekonomik değere sahip kromit yataklarının bulunmaması ve kayaçların mineral kimyası karakteristikleri Harmancık yöresi ultramafik kayaçlarının abisal peridotitlere benzerlik gösterdiği sonucuna varılmıştır. Bu kayaçların oluşumları incelenir ve yitim tip peridotitleri oldukları kabul edilirse, söz konusu kayaçların ergiyik kayaç etkileşiminden çok fazla etkilenmediği görülmektedir.