Milenyum sonrası İran'ın Ortadoğu'daki nüfuz çalışmaları: Lübnan örneği

Abstract

Birçok çatışmaya ev sahipliği yapan Lübnan toprakları 1516 yılında Osmanlı İmparatorluğuna bağlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu Birinci Dünya Savaşı'nda itilaf devletlerine karşı yenik düşmüş ve toprakları itilaf devletleri arasında paylaşılmıştır. Böylece Lübnan toprakları Osmanlı'nın ardından Fransa hâkimiyeti altına girmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında Fransa, Lübnan ve Suriye'yi işgal etmiştir. 1943 yılına gelindiğinde ise Lübnan bağımsızlığını kazanarak bağımsız devletlerarasına katılmıştır. Lübnan 1975 yılına gelindiğinde büyük bir çatışmaya ev sahipliği yapmıştır. Ülkede uzun yıllar boyunca birlikte yaşayan farklı mezhebe mensup gruplar aralarında savaşmaya başlamışlardır. Bu savaş ülkede büyük yıkımlara sebep olmuştur. İç savaş 1989 yılında imzalanan Taif anlaşmasıyla son bulmuştur. Anlaşma sonucunda ülkedeki Hizbullah dışındaki bütün milis gruplar silahsızlandırılmıştır. Lübnan'da yaşanan bu iç savaş dış güçlerin ülkeye müdahale etmesini kolaylaştırmıştır. Ortadoğu bölgesinde kendine yeni bir misyon yükleyen İran ise Lübnan Şiileri aracılığıyla ülkede söz hakkı elde etmiştir. Suriye Lübnan'da söz sahibi bir ülke konumundayken 2005 yılında Refik Hariri suikastının sorumlusu olarak görülmüş ve Lübnan'ı terk etmek zorunda kalmıştır. Bu gelişme Lübnan'ın bugün ki siyasi hayatına uzanan etkiye sahiptir. Lübnan siyasi hayatı Hariri suikastının ardından günümüzde de devam eden 8 Mart ve 14 Mart grubu şeklinde ikiye ayrılmıştır. 8 Mart grubunun bir partisi olan Hizbullah ise İran İslam Cumhuriyeti'nin askeri ve ekonomik olarak desteklediği, Lübnan'ın önemli örgütü haline gelmiştir. Bölgede nüfuz gücünü arttırmaya çalışan İran Lübnan'da Hizbullah'ı, Filistin'de Hamas'ı, Yemen'de Husileri desteklemeye devam etmektedir. Hizbullah'ın İsrail saldırıları karşısında göstermiş olduğu başarı, Lübnan halkının takdirini kazanmasını sağlamıştır. Fakat Suriye iç savaşına bir aktör olarak müdahil olması Hizbullah'ın Lübnanlı bir parti olup olmadığı hususunda sorgulanmasına neden olmuştur. İran yöneticilerinin yanısıra Hizbullah liderlerinin yapmış olduğu açıklamalar Hizbullah ve İran arasındaki yakın ilişkiyi kanıtlar niteliktedir. Bu ilişki bazı kesimler tarafından hoş görülürken İsrail ve ABD gibi bazı ülkeler tarafından tedirginlikle karşılanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Lübnan, İran İslam Cumhuriyeti, Hizbullah, Dış Politika, Velayet-i Fakih

Lebanon territories which hosted many conflict were annexed to Ottoman Empire from 1516 till 1914. The Ottoman Empire was defeated by Allied Power in First World War. So it's territories were shared between them. After the First World War France took the control of Lebanese lands. During the Second World War, France occupied Lebanon and Syria. In 1943 Lebanon gained its independence against France and joined the independent states. A major conflict began in Lebanon by 1975. The people who has different sects and lived together in the Lebanon for many years started to fight each other. This çivil war caused great destruction in the country. The civil war ended with the Taif Agreement which signed in 1989. As a result of this agreement all military groups were disarmed except Hezbollah. In this environment foreign powers could intervene Lebanon easliy. Iran which has a new mission about the Middle East region, gained the right to intervene through the Lebanese Shiites. While Syria was a dominant country in Lebanon, she was seen as responsible for the assassination of Rafik Hariri in 2005 and had to leave Lebanon. This development has had an impact on Lebanon's current political life. After the assassination of Hariri, Lebanese political life was divided into two groups as March 8 and March 14, which continue today. Hezbollah which is a party of the March 8 group, has become an important organization in Lebanon, supported militarily and economically by the Islamic Republic of Iran. Iran which is trying to increase its influence in the region, continues to support Hezbollah in Lebanon, Hamas in Palestine and Houthis in Yemen. The success of Hezbollah against İsraeli attacks provide it admiration of the Lebanese people. However, its involvement as an actor in the Syrian civil war has led to questioning whether Hezbollah is a Lebanese party. The statements made by the leaders of Hezbollah as well as the leaders of Iran prove the close relationship between Hezbollah and Iran. While this relationship is welcomed by some segments, it is met with uneasiness by Israel and Western countries. Keywords: Lebanon, Islamic Republic of Iran, Hezbollah, Foreign Policy, Velayet-i Fakih