Türkiye ve Suriye ilişkilerinde süreklilik ve dönüşüm üzerine bir dış politika incelemesi

Abstract

Ortadoğu bölgesi ve bölgede gerçekleşen olaylar uluslararası ilişkiler açısından büyük önem arz etmektedir. Ortadoğu zaman içerisinde birçok çatışma, savaş ve rekabete sahne olmuştur. Bölge ülkeleri içerisinde yer alan Türkiye ve Suriye Devleti'nin ikili ilişkileri için de çatışma ve gerilim dış politika yaklaşımlarının belirleyici unsurları olarak öne çıkmaktadır. İki ülke ilişkileri arasında kalıcı bir dostluk ya da düşmanlık durumu oluşturulamamış ve ilişkiler dış politika yaklaşımlarına göre şekillendirilmiştir. Bu amaçla çalışmada Türkiye ve Suriye ilişkilerindeki süreklilik ve dönüşüm nedenleri üzerine bir inceleme yapılmış ve ilişkilerdeki süreklilik süreci Realizmin ana kavramları olan "Güç ve Güvenlik" yaklaşımları üzerinden anlatılırken, ilişkilerdeki dönüşüm süreci ise İnşacı teorinin "Kimlik" yaklaşımı üzerinden anlatılmıştır. Araştırılan konunun sona ermemiş olması ve zaman içerisinde değişkenlik gösterebilmesi kullanılan kaynakların çeşitliliğini kısıtlayan bir etken olmuştur. Çalışmada çeşitli kaynaklardan yararlanılmış ve sonuçlar analiz edilerek değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmanın oluşmasında baştan sonuna kadar değerlendirmelerde bulunan ve görüşlerini esirgemeyen danışman hocam Prof. Dr. Mohammad ARAFAT'a, bana manevi desteğini veren ve her zaman yanımda olan güzel aileme ve değerli dostum Çiğdem ARSLAN'a teşekkürlerimi sunuyorum.

Dış politika analizlerinde kimlik ve güvenlik olguları ana belirleyici etken olarak kabul edilmiş ve uluslararası ilişkilerde aktör ve devletlerin dış politika uygulamalarında sıklıkla karşılaşılmıştır. Güvenlik olgusu karar alıcıların Realist yaklaşımlarından kaynaklanırken, kimlik olgusu ise karar alıcıların İnşacı yaklaşımından kaynaklanmaktadır. Türkiye ve Suriye ilişkileri de bu iki yaklaşıma örnek olacak olaylar ve dış politika yaklaşımları benimsemiş, Ortadoğu bölgesinin iki önemli ülkesidir. Bu çalışmada Türkiye ve Suriye'nin süreklilik ve dönüşüm gösteren ilişkileri güvenlik kaygısı ve kimlik olgusu üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Devletlerin 2000 yılı sonrası yakınlaşma dönemleri, karar alıcıların kimlik algısındaki değişimlere bağlı olarak açıklanmıştır. Ortadoğu Bölgesi'nde ortaya çıkan, halkların reform istekleri ile sokağa çıkmaları ile başlayan ve "Arap Baharı" olarak isimlendirilen sürecin Suriye'ye sıçraması sonrası ülkede yaşanan iç savaş, Türkiye ve Suriye ilişkilerini de derinden etkilemiştir. Bu süreçte iki ülke ilişkileri kriz dönemine girmiş ve güvenlik kaygıları ülke ilişkilerini şekillendirmiştir. Türkiye ve Suriye ilişkilerinde yaşanan bu değişim süreçleri devletlerin dış politika algılamaları ile süreklilik arz etmemekte ve değişim göstermektedir. Yaşanacak farklı olay ve ortaya çıkabilecek farklı algılar iki ülkenin ilişkilerini yeniden değiştirebilir ancak bunu zaman gösterecektir.