Thymus leucotrıchus Hal. (Lamiaceae)'ın mikroçoğaltımı, rozmarinik asit ve uçucu yağ içeriğinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, in vitro yetiştirilen Thymus leucotrichus Hal. ın farklı derişimlerde bitki büyüme düzenleyicileri, fenilalanin, tirozin ve N-asetilsistein ve sukroz uygulamaları ile büyüme/gelişme, rosmarinik asit ve uçucu yağ içeriğine etkisini incelemektir. Bu amaca uygun olarak, başlangıçta tohumlar, 4 farklı besi ortamına ekilmiş ve en etkin besi ortamının MS ortamı (%56,66) olduğu saptanmıştır. Yapılan BBD çalışmalarında, en etkin sitokininler 1 mg/L kinetin ve 2 mg/L 2iP olarak belirlenirken, 0,5 mg/L IBA en etkili oksin olarak saptanmıştır. BBD gruplarında yetiştirilen fidelerdeki en yüksek rozmarinik asit içeriği 16,18 mg/g kuru ağırlık değeri ile 0,1mg/L NAA içeren uygulama grubunda gözlenmiştir. BBD uygulamalarının sonucunda en yüksek timol içeriği 0,1 mg/L IAA denemesinde % 69,26 ile, en yüksek karvakrol içeriği ise 0,1 mg/L TDZ grubunda % 12,53 değerle gözlenmiştir. Doğal fidelerin aksine, BBD uygulaması ile timokinon varlığı saptanmamıştır. Bu değerli kimyasal madde, 2 mg /L NAA uygulamasında % 26,9'a kadar yükselmiştir. Çalışmanın ikinci basamağında ise, belirlenen kontrol ortamına ayrı ayrı 10, 50, 100 mg/L derişimlerinde fenil alanin, tirozin ve N-asetilsistein ilave edilmiş ve büyüme/gelişme, rozmarinik asit ve uçucu yağ içeriğine etkileri gözlenmiştir. En yüksek sürgün uzunluğu 40,13 mm değeri ile 10 mg/L fenilalanin uygulamasında gözlenirken, 10 mg/L NAC denemesinin yaş (212 mg) ve kuru (25,3 mg) ağırlık parametrelerinde en etkilisi olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, bu deneyler arasından, rozmarinik asit üretiminde en etkili uygulama 10 mg/L NAC (16,28 mg/g kuru ağırlık) olmuştur. Sukroz denemesinde ise büyümeyi en çok teşvik eden derişim %3 olurken, rozmarinik asit üretimini en çok arttıran uygulama 19,10 mg/g kuru ağırlık değeri ile %4 derişim grubu olmuştur.