Amonyum nitrat suni gübresinin kafkas kurbağası (Pelodytes caucasicus) larvaları üzerindeki akut ve kronik etkileri

Abstract

Kafkas kurbağası (Pelodytes caucasicus) ülkemizde sadece Doğu Karadeniz bölgesinde yayılış gösteren, Kafkaslara endemik olan ve IUCN (The International Union for Conservation of Nature) topluluğunun kırmızı liste kategorilerinden `tehdide açık canlılar' sınıfına dahil etmiş olduğu bir türdür. Amonyum nitrat ise dünya genelinde en çok kullanılan suni gübredir ve birçok bilim adamına göre amfibi populasyonlarında son zamanlarda meydana gelen ciddi azalışın en önemli sebebidir. Bununla beraber bu kimyasalın Pelodytes caucasicus türü üzerindeki etkileri ne ülkemizde ne de dünyada çalışılmamıştır.Bu çalışma kapsamında, doğadan toplanan yumurtalardan laboratuarda elde edilen 10 günlük Kafkas kurbağası larvalarına amonyum nitratın doğada rastlanması mümkün düşük konsantrasyonları (0, 5, 10, 15, 20, 25 mg/L) kronik olarak 70 gün, çok yüksek konsantrasyonları da (0, 50, 75, 100, 150, 250, 500 mg/L) akut olarak 15 gün uygulanmıştır. Ayrıca deneylerde nitrat kirliliği açısından iki farklı habitattan elde edilen iki farklı populasyon kullanılarak kirli ve temiz bölgelerden alınan bu populasyonların amonyum nitrata karşı oluşturduğu tepkilerde farklılık olup olmadığı da test edilmiştir. Bu doğrultuda bu populasyonların büyüme oranları, anormallik ve ölüm vakalarının meydana geliş yüzdeleri ve meydana geliş zamanları, populasyonların yarısının ölümüne yol açacak LC50 değerleri gibi parametreler irdelenmiştir.Elde edilen sonuçlar ışığında amonyum nitrat gübresinin hem kronik hem de akut düzeyde Kafkas kurbağası larvalarına ait iki populasyonda da büyümeyi engellediği, davranışsal ve fiziksel çeşitli anormalliklere ayrıca ölümlere yol açtığı belirlenmiştir. Fakat ölüm ve anormallik olaylarının her ikisinin de temiz bölge populasyonunda kirli bölge populasyonuna kıyasla önemli düzeyde fazla (p? 0,05) meydana geldiği ve önemli düzeyde erken başladığı belirlenmiştir. Ayrıca temiz bölge populasyonunun LC50 değeri 170 mg/L, kirli bölge populasyonunun LC50 değeri ise 204 mg/L olarak tespit edilmiştir. Bu veriler sonucunda kirli bölge populasyonunda amonyum nitrata karşı direnci arttıran bir adaptasyon geliştiği kanısına varılmıştır.