Kıyıdaş devletlerin talepleri çerçevesinde Hazar'ın hukuki statü sorunu

Abstract

SSCB'nin dağılmasının ardından Hazar Havzası'nda birçok sorun ortaya çıkmıştır. Hazar'ın hukuki statüsünün belirsizliği ile birlikte yaşanan paylaşım problemi, bölgenin en önemli sorunlarından biridir. Hazar'ın tarihsel mirasçıları olan Rusya ile İran arasında yapılan ve günümüzde de geçerli olan antlaşmalar sorunun çözümünde yetersiz kalmaktadır. Zira SSCB'nin dağılması ile birlikte Hazar'a kıyısı olan devlet sayısı, Rusya'dan başka SSCB'den ayrılarak bağımsızlıklarını kazanan Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan ile birlikte beşe yükselmiş; yeni kıyı devletler bölgede ve dolayısıyla Hazar'ın paylaşımı konusunda söz hakkına sahip olmuşlardır. Böylece, Rusya ve İran'ın eski anlaşmalara dayandırdıkları paylaşım önemini yitirmiş, yeni bağımsız ülkelerin paylaşım konusundaki farklı talepleri Hazar'ın hukuki statü sorununu ortaya çıkarmıştır. Bölgede birçok iki taraflı anlaşma yapılmış olmakla birlikte bütün kıyı devletlerini içeren bir anlaşma ise henüz imzalanamamıştır. Bu çalışmanın amacı Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte Hazar'da yeni jeopolitik düzenin neden olduğu Hazar'ın hukuki statü sorununu beş kıyı devletinin talepleri çerçevesinde incelenmesidir. Sorun, daha çok SSCB'nin dağılmasının ardından ele alınmakla birlikte güncel olaylar ve verilerden de yararlanılacaktır. Bu çalışma sürdürülürken bu alanda yapılan çalışmalardan, ünlü düşünce kuruluşlarının yayınlarından, akademik makalelerden, ilgili dergi ve yayın organlarından yararlanılmıştır.

After the collapse of the USSR many problems arose in the Caspian Basin. The legal dispute over the Caspian is one of the most important problems in the region. The treaties which were made between historical heirs of the Caspian- Iran and Russia- are still valid but they are not sufficient in solving the issue. The legal dispute over the Caspian Basin began soon after the demise of the Soviet Union in 1991. Before the collapse, it was governed by the two states that controlled its coasts, but the situation changed with the breakup of the Soviet Union. Now there were five countries bordering the Caspian—Russia, Iran, Azerbaijan, Kazakhstan, and Turkmenistan. As a result, a new international regime for the sea was needed. Although many bilateral agreements have been made in the area, an agreement has not been signed between all the coastal states yet. The aim of this study is to examine the legal status of the Caspian- caused by the new geopolitical order following the dissolution of the Soviet Union- within the demands of five littoral states. This study was based on legal sources, official works, reports, academic articles and the articles of the famous think tanks.