II. Abdülhamid Dönemi kamu diplomasisi uygulamaları

Abstract

Osmanlı Devleti'nin en sıkıntılı dönemlerinden birinde, 1876-1909 yılları arasında tahtta kalan II. Abdülhamid geçmişten günümüze, takip ettiği politika ile çokça tartışılan bir figür olmuştur. İdeolojik kaygılar güdülerek lehinde ya da aleyhinde yazılan eserler bilimsellik yönü ile sorunlu olmaktadır. II. Abdülhamid hakkında yapılan bilimsel çalışmalar ise genelde tarih disiplini içerisindeki çalışmalar olup uluslararası ilişkiler temelli bir bakış açısından yoksundurlar. Bu nedenle kamu diplomasisi gibi, söz konusu dönemde takip edilen bazı politikaları açıklayıcı kavramlar bu çalışmalarda yer bulamamıştır. Türkiye'de özellikle son yıllarda II. Abdülhamid dönemini konu edinen çok sayıda tez yazılmış olsa da bu çalışma, dönemi uluslararası ilişkiler disiplinine ait bir kavram olan kamu diplomasisi bağlamında ele alan ilk çalışmadır. Çalışmanın bu yönüyle söz konusu dönemde takip edilen dış politikanın ve bu politikanın günümüzdeki yansımalarının daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunması hedeflenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde dönemin politikası için açıklayıcı kavram olarak önerilen kamu diplomasisi geniş bir çerçevede ele alınmış, geçmişten günümüze uygulama alanları ve araçları örneklerle ortaya konulmuştur. İkinci bölümde dönemin büyük güçleri bağlamında uluslararası sistem ve Osmanlı Devleti'nin askeri ve ekonomik durumu açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde II. Abdülhamid'in kamu diplomasisi faaliyetleri, birinci bölümde açıklanan alanlar ve araçlar bağlamında değerlendirilmiştir. Bu yapılırken temel kaynak olarak tarih disiplini içerisinde yapılan çalışmalar esas alınmış, bu şekilde yeterli veriye ulaşılamadığı durumlarda arşiv belgelerinden ve dönemin yayınlarından faydalanılmıştır. Bu çalışmanın hipotezi öncelikle bugün uluslararası ilişkilerde yaygın bir kullanım alanı bulan kamu diplomasisinin daha o dönemde II. Abdülhamid tarafından öneminin fark edildiği ve bu alanda birçok faaliyetin gerçekleştirilmiş olduğudur. Bu bağlamda II. Abdülhamid'in Osmanlı coğrafyası dışındaki Müslümanlara yönelik yürüttüğü faaliyetlerin Panislamist politikanın araçları değil, Halifelik makamı da kullanılarak Osmanlı Devleti'nin bekasını merkeze alan yumuşak güce dayalı kamu diplomasisi faaliyetleri olduğu iddia edilmektedir. Çalışmanın ilgili bölümünde yer verilen bilgiler söz konusu hipotezi desteklemektedir. II. Abdülhamid'in zaman zaman doğrudan inisiyatif kullanarak, zaman zaman da doğan fırsatları değerlendirerek gerçekleştirdiği faaliyetlerin bugünkü anlamda bir kamu diplomasisi faaliyeti olarak nitelendirilebileceği ve bununla Osmanlı Devleti'nin yumuşak gücünü artırarak varlığını muhafaza etmeyi amaçladığı anlaşılmaktadır.

II. Abdulhamid, who governed Ottoman Empire during 1876-1909 which was the most troubled period, has been discussed because of the conducted political activities by him. Most of studies either for the benefit of him or out of countenance him which has been done by political anxiety can be problematic in terms of political sciences. Moreover, these studies belong to history discipline, that's why they are devoid of the perspective of international relations. Therefore, the concepts that explain some of the policies followed in the period in question were not included in these studies. Although there have been numerous thesis related to the period of II. Abdulhamid, this thesis is the first study which is based on public diplomacy during the issued period. In this study, the conducted political activities during the issued period under public diplomacy have been gathered, hereby it is aimed to contribute understanding conducted foreign policy in this period and its reflection on these days much better. In the first chapter of this study, the conception of public diplomacy has been made clear by defining with large perspective and giving instances which show the conducted application field and tools from the past to nowadays. In the second chapter, Both the military and economical situation Ottomon Empire was in have been tried to illustrate. In the last chapter of the study, II. Abdülhamid's public diplomacy activities have been evaluated by means of the context of the fields and tools described in the first chapter. In acting this, the studies on history discipline as the main source are taken as basis and in cases where sufficient data can not be reached, archive documents and publications of the period have been utilized. The hypothesis of this study is that Abdulhamid had realized the importance of public diplomacy which is now widely used in international relations and he had applied many activities in this field in that period. In this regard, it is claimed that the activities which have been conducted abroad by II. Abdulhamid were the public diplomatic activities which were centered the continuation of Ottoman Empire by using soft power of his caliphate position, and they were not the tools of Pan-islamism. The part of this study related to that supports this hypothesis. It is understood that the conducted activities by him with using both his initiative and rising opportunities were directly as public diplomacy activities in today's conception and he conducted these activities to potentiate his soft power because his priority was to provide the continuation of Ottoman Empire.