İslam Devrimi sonrası İran dış politikası: Meydan okuma ve uzlaşma

Abstract

Bu çalışmada, İran özelinde dış politika ve kimlik arasındaki etkileşim meselesi ele alınmıştır. Bu doğrultuda, İran'ın güvenliğe ve çıkara ilişkin algılarının ve izlemekte olduğu dış politikanın, onun tarihsel ve toplumsal süreçler etrafında biçimlenen kimliğinden bağımsız olup olmadığı sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. İran dış politikasının onun kimliğinden muaf olmadığından bahsedebilmek için, öncelikle İran'ın dış politikası üzerinde etki sahibi olduğu varsayılan İran kimliğinin açıkça neyi ifade ettiği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, İran kimliği üzerinde kurucu etki gösterdiği düşünülen kimi tarihsel gelişmeler analiz edilerek, İran kimliğinin tarihsel sürece yayılmış çeşitli inşa süreçlerinin birer çıktısı olduğu sonucuna varılmıştır. Nihayetinde, günümüz İran kimliğinin hegemonya karşıtlığı, Şii-İslam anlayışı ve imparatorluk mirasçılığı odağında ve daha genel çerçevede kimliğin İrancılık ve İslam bileşenleri etrafında şekillendiği gözlenmiştir. Günümüz İran dış politikasının onun kimliğinden bağımsız olmadığı fikrinin İnşacı yaklaşımın temel savlarından hareketle vurgulandığı bu çalışmada, en genel ifadeyle, İran'ın kimliğine yön veren çeşitli sosyal etkileşimlerin ve tarihsel süreçte edinmiş olduğu kimi tecrübelerin, onun varoluşunu ve mevcut dış politika eylemlerini şekillendirmekte önemli birer etken vazifesi üstlendiği neticesine ulaşılmıştır.

In this work, the issue of interaction between foreign policy and identity specific to Iran is dealt. In this direction, the question of whether Iran's perceptions of security and interest and the foreign policy she pursues is independent of her identity shaped around historical and social processes are tried to be answered. Initially, a clean determination of 'What Iran's identity means?' is done as its being an assumed effector upon Iran's foreign policy in order to speak of Iran foreign policy is not independent from its identity. In this context, it is concluded that Iran's identity is an outcome of various construction processes outspread into historical periods -by analyzing certain historical developments which thought to be have founding impact on identity-. Finally, it is observed that today's Iran's identity is shaped around the specific scope Shi'ite-Islam perception, the empire successor identity, and anti-hegemony. And also, the identity is based on the Iranism and Islam elements in a wider frame. In this work "the idea of Iran's foreign policies is not independent from its identity" is emphasized through the basic theories of Constructivism and it is concluded that some of Iran's experiences, which are gained throughout history and various social interactions directing its identity, have determinant missions in its existence and shaping foreign policies.