Helicosporidium (Chlorophyta) patojeninin Rhizophagus grandis (Coleoptera: Rhizophagidae) üretim laboratuarlarındaki varlığı

Abstract

Uzun yıllar boyunca orman zararlısı böceklere karşı kimyasal mücadele yöntemleri kullanılarak mücadele yapılmıştır. Tüm dünyada kimyasal ilaçların yerini gelecekte biyolojik mücadele olarak bilinen bir yöntemin alacağı tartışılmaktadır. Önemli bir orman zararlısı olan dev kabuk böceği Dendroctonus micans Türkiye'de Artvin'den Ordu'ya kadar olan bölgedeki orman alanlarında önemli zararlar yapmaktadır. D. micans'ta bir entomopatojenik alg olan Helicosporidium sp.'nin varlığı tespit edilmiştir. Daha sonra aynı patojenin predatör böcek olan Rhizophagus grandis'te de tespit edilmiştir. D. micans zararlısı ile mücadele amaçlı Orman Bakanlığı tarafından birçok R. grandis üretim laboratuarları kurulmuştur. Bu tez çalışmasında Helicosporidium enfeksiyonunun üretim laboratuarlarındaki varlığı araştırılmıştır.Tez çalışması süresince Artvin, Trabzon, Giresun ve Ordu illerinde bulunan predatör böcek R. grandis üretim laboratuarlarından elde edilen toplam 2963 R. grandis örneklerinden 93 tanesinde Helicosporidium enfeksiyonuna rastlandı (%3,1). Helicosporidium patojeninin karakteristik safhası kist safhasıdır, tespit edilen kistlerin çapı 4,78 ± 0,5 µm (n = 124) olarak belirlendi. Bu ölçülerin bu böceğin doğal ortamda avı olan D. micans'tan izole edilen Helicosporidium ile aynı ölçülere sahip olduğu belirlenmiştir. Enfeksiyonun bol olduğu numunelerde Helicosporidium patojeninin hayat döngüsündeki birçok önemli safha gözlendi. Giamsa boyama ve doku preparatı çalışmaları yapıldı. Elektron mikroskobu çalışmaları ile patojenin karakteristik safhaları aydınlatıldı. Dağılımına bakıldığında R. grandis böceklerinde en yüksek enfeksiyona 2008 yılında mayıs ayında Trabzon'da rastlandı ve %52,6 olarak tespit edildi, 2006 yılında enfeksiyon %46,6 iken 2007 yılında %17 civarında tespit edildi. En düşük enfeksiyon ise %0,8 ile Trabzon ilindeki laboratuarlarda rastlandı. Laboratuar incelemeleri öncesinde örnekler dişi ve erkek ayrımına göre ayrıldı ve cinsiyete göre enfeksiyonun varlığı araştırıldı. Dişilerde enfeksiyon %3,1 erkek böceklerde %3,6 olarak tespit edildi.Genel olarak enfeksiyon her yıl farklı oranlarda artış veya azalma göstermektedir. Anaç böcek alımı için, kütüklerde üretime başlama öncesi ve sonrasında uzman kişilerce böceklerdeki enfeksiyon varlığı tespit edilmelidir. Bu ve benzeri stratejilerle enfeksiyonun varlığı kontrol altına alınmalıdır.