Beşeri sermaye kaynağı olarak diaspora: Almanya'daki Türkiye kökenli bilim insanlarının Türkiye ile olan bağlarının tersine beyin göçü üzerine etkileri

Abstract

Birçok ülke kendi kalkınma politikalarının odak noktasına beşeri sermayeyi, beşeri sermaye stokunu artırmayı ve ticarileştirilebilir inovatif ürünler üretmeyi koymuştur. Bu durum ülkelerin beşeri sermaye kaynakları için birbirleriyle rekabet etmelerine neden olmuştur. Bazı gelişmekte olan ülkeler bu yarıştan daha fazla pay elde edebilmek için bu projelerin yanı sıra alternatif kaynaklara da yönelmişlerdir. Bu kaynakların başında beyin kazanımı stratejisi adı altında uygulanan tersine beyin göçü programları gelmektedir. Genel olarak "geriye dönüş ve diaspora seçeneği" olmak üzere iki başlık altında toplanan bu programların hedefi geçmişte çeşitli nedenlerle ülkeyi terk eden beşeri sermaye stokunu tekrar ülkeye kazandırarak mevcut beşeri sermaye stokunu arttırmaktır. Bu çalışmanın amaçları; Avrupa Birliği Bölgesi'nde en çok Türk ve/veya Türk kökenli nüfusun yaşadığı ülke olan Almanya'da yaşayan Türk Diasporası içerisinde yer alan bilim insanlarının anavatanlarıyla olan ilişkilerinin tersine beyin göçü ve fikirsel anlamda (beşeri sermaye) tersine beyin göçü olasılığı üzerindeki etkisini ortaya koymak ve bu bilim insanlarının anavatanlarıyla ilişkilerinin akademik verimlilikleri üzerinde etkisinin olup olmadığını test etmektir. Bu amaçla ilgili literatür göz önünde bulundurularak oluşturulan araştırma modeli, Almanya'daki üniversite ve araştırma merkezlerinde akademik faaliyetlerini devam ettiren 466 Türk ve/veya Türk kökenli bilim insanından elde edilen veriler ile Logit Regresyon Analizi ve Doğrusal Regresyon Analizi yöntemleri kullanılarak test edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, diasporadaki bilim insanlarının anavatanlarıyla olan ilişkileri hem tersine beyin göçü ve fikirsel anlamda tersine beyin göçü olasılığını hem de akademik verimliliği pozitif yönde etkilemektedir. Ancak ilişki türleri ve etkileri arasında farklılıklar vardır.

Many countries have focused on increasing human capital, human capital stock and creating commercializable innovative products at the focal point of their development policies. This situation has caused countries to compete with each other for human capital resources. Some developing countries have turned to these projects as well as alternative sources to gain more share from this race. At the beginning of these resources are reverse brain drain programs that are implemented under the name of brain recovery strategy. The goal of these programs, which are generally gathered under two headings as "return and diaspora option", is to increase the existing human capital stock by bringing back the human capital stock which has left the country for various reasons in the past. Thanks to the changing and developing world order, the return policy has left its place in the "diaspora option" policy since the 1990s. Aims of this study are to reveal the effect of reverse brain drain and the possibility of intellectual (human capital) reverse brain drain on the relations of the scientists in the Turkish Diaspora living in Germany, which is the country with the most Turkish and / or Turkish population, in the European Union Region and to test whether these scientists have an impact on the academic productivity of their relationship with their homeland. For this purpose, the research model based on the related literature has been tested with 466 Turkish and / or Turkish scientists who continue their academic activities in universities and research centers in Germany using Logit Regression Analysis and Least Squares method. According to the findings, the relationship between the scientists in the diaspora and their homeland affects both the probability of reverse brain drain and intellectual reverse brain drain together with academic productivity positively. However, there are differences between the types of relationships and their effects.