Vergilemede fayda ve ödeme gücü ilkelerinin karşılaştırılması : Türkiye değerlendirmesi

Abstract

Kamu maliyesi teorisindeki en önemli tartısmalardan biri vergilerin finansmanına kimlerinhangi ölçülerde katlanacagıdır. Bu sorunun çözümüne iliskin olarak ödeme gücü ve faydaolmak üzere birbirine alternatif iki vergileme ilkesi bulunmaktadır. Bu tezde, bu ilkelerinkarsılastırılması yapılarak herhangi bir vergi sisteminin olusturulmasında söz konusuilkelerden hangi ölçülerde yararlanılabilecegi konusunda bir fikir verilmesi amaçlanmıstır.Bu amaç dogrultusunda, ilk olarak ödeme gücü ve fayda ilkelerinin temelleri ortayakonulmus ve etkinlik, adalet gibi hedeflerin gerçeklestirilmesi açısından karsılastırılmalarıyapılmıstır. Sonrasında, küresellesme ile ekonomide, devlet anlayısında ve vergi politikasındaortaya çıkan degisimlerin bu ilkeler üzerindeki etkisi belirtilmistir. Son olarak, Türk VergiSistemindeki durum ortaya konulmustur.Yapılan degerlendirmelerde adalet amacının gerçeklestirilmesi açısından ödeme gücü;etkinlik amacının gerçeklestirilmesi açısından ise fayda ilkesinin daha üstün oldugugörülmüstür. 1980 Öncesi dönemde hakim olan refah devleti anlayısında adalet amacının vedolayısıyla ödeme gücü ilkesinin ön planda tutuldugu; 1980'lerde ekonomide, devletanlayısında ve vergi politikasında yasanan degisimler sonrasında ise etkinlik amacı ve faydailkesine yapılan vurgunun arttıgı tespit edilmistir.Türk Vergi Sisteminde 1961 ve 1982 Anayasa'larında anayasal ilke olarak benimsenenödeme gücü ilkesinin temel alındıgı ve fayda ilkesine çok sınırlı düzeyde yer verildiği görülmüştür. Ancak, anayasal ilke olarak benimsenmesine karsın ödeme gücü ilkesinin hayata geçirilmesinde eksiklikler bulunduğu görülmüştür. Ayrıca, bu ilkesinin ekonomide piyasa mekanizmasına islerlik kazandırılması temel hedefi ile uyumlu olmadığı da görülmüştür. Bu doğrultuda, ödeme gücü ilkesinin hayata geçirilmesi ve fayda ilkesine daha fazla yer verilmesi seklinde öneriler belirlenmiştir.

One of the most important discussions in public finance theory is who carried out the taxburden and how much been carried out these burdens by tax payers. There are alternativelytwo taxation principles in order to find out a solution for these questions. There are ability topay principle and benefit principle. The main purpose of this dissertation is to put an ideaabout how it can be used this principles when constructing a tax system by comparing thesealternate principles.By this purpose, the basics of the ability to pay and benefit principles were explained atfirst, and they compared each other in the manner of realization the efficiency and equity.Then, effect of changings in economy, state policy and tax policy due to globalization onthese principles. Finally, the Turkish tax system was described.As a result, the ability to pay principle is superior by the means of equity, while the benefitprinciple is superior by the means of efficiency. Before the 1980?s, equity purposes and theability to principle had the most important place mention welfare policies. But in 1980?s, afterchangings in the economic system and the tax polices, efficiency purposes and the benefitprinciple had some additional importance.In 1961 and 1982 constitutions, the ability to pay principle has accepted as theconstitutional principle, and the benefit principle has taken a place very rarely. Despite of theability to pay principle is one of the constitutional principles, there are so much deficiencies atapplications. Because of this deficiency, the main suggestion of this dissertation is give moreimportance to the benefit principle and to eliminate deficiencies at application the ability topay principle.