Belediyelerde mali özerklik ve Trabzon Belediyesi'nin gelir yapısının mali özerklik açısından incelenmesi

Abstract

Kamu hizmetlerinin merkezi yönetim ile yerel yönetim arasında bölünmüş olması, bu hizmetlerin görülebilmesi ve harcamaların yapılabilmesi için gerekli olan gelir kaynaklarının paylaşılmasını da zorunlu kılar. Yerel yönetimlerin kendilerine has mal varlığına ve gelir kaynaklarına sahip olmaları, kendi organlarının kararlarına dayanarak harcama yapabilmeleri mali özerklik olarak adlandırılır. Mali özerklik daha fazla hesap verilebilirliğe yol açmakta, seçilmişleri ödenen vergi dolayısıyla daha sorumlu hale getirmekte, bireyleri ise ödenen bedeller karşılığında sunulan hizmetlere karşı daha duyarlı kılmaktadır. Ayrıca mali özerkliğin mevcudiyeti gelirlerin tahsilinde, mükellefin uyumunda, şeffaflığın sağlanmasında, gelirlerin analizinde ve tahmininde, bütçenin hazırlanmasında daha etkin uygulamalara yol açmaktadır. Yerel yönetimlerin mali özerkliğinin ölçümünde değişik yöntemler kullanılabilir. Öz gelirlerin toplam gelirlere oranı da bu yöntemlerden biridir. Çalışmada üniter ya da federal yapılı çeşitli OECD ülkelerinin yerel yönetim yapıları incelenmiştir. İncelenen üniter ülkelerde yerel yönetimlerin öz gelirlerin toplam gelirlere oranı % 40 ila % 80 arasında değişmektedir. Türkiye'de yerel yönetimlerin önemli bir ayağını belediyeler oluşturmaktadır. Belediyelerin, görevleriyle orantılı gelir kaynakları olmadığı gibi, kaynaklarından en önemlisi de hâlâ genel bütçeden aktarılan paylardır. Çalışmada özellikle incelenen Trabzon Belediyesi'nde de durum farklı değildir. Belediyelerin öz gelirlerini arttırmaları için motorlu taşıtlar vergisi gibi bazı vergilerin yerel yönetimlere devri için çalışma yapılmalıdır. ÇTV gibi hâlihazırda uygulanan fakat etkinliği zayıf çeşitli yerel vergiler güncellenmelidir. Önemli gelir getirme potansiyeline sahip fakat vergilendirilmeyen alanlar vergilendirilmelidir.

Public services' being divided between the central government and local governments obliges the sharing the income sources which are necessary for fulfilling of expenditures and understanding of these services. It is called financial autonomy when local governments have their own assets and revenue sources and when they make spending decisions based on their departments. Financial autonomy leads to greater accountability malleability and voters become more responsible thanks to paid tax, also individuals are more susceptible to offered services in return paid costs. Moreover, availability of financial autonomy leads to more effective implementation of the collection of revenue, compliance of the taxpayers, ensuring transparency, analysis and forecasting of revenues, preparation of the budget. Different methods are used to measure the financial autonomy of local governments. Extract revenue ratio of total revenues is one of these methods. In this study, it was examined that local government structures of unitary or federal built several OECD countries. When we examine the local government in the unitary country, it varies ratio of core revenues to total revenue between 40% and 80 % . Municipalities constitutes an important pillar of the local governments in Turkey. As there is no source of income in proportion with the tasks of municipalities, also the most important one of municipalities' sources are the shares that are transferred from the general budget. The situation is no different than others as it is the same situation in Trabzon Municipality as examined in this study. In order to increase the municipalities' revenues, there should be operations like transferring some taxes like motor vechicle tax to local governments. The taxes which are implemented already but has weak activity like environmental cleaning tax should be updated. The fields which are not taxed but have significant local income potential should be taxed.