Bölgesel dengesizliklerin giderilmesinde vergi teşviklerinin rolü ve Türkiye örneği

Abstract

Bölgesel dengesizlik kısaca, bir ülkenin bölgeleri arasındaki sosyal ve ekonomik fırsat eşitsizliğidir. Bölgelerin kendilerine özel tarihsel, kültürel, sosyal, ekonomik ve coğrafi özellikleri, farklı seviyede gelişmelerine neden olmaktadır. Bazı bölgelerin daha çok bazılarının ise daha az gelişmesi, bölgeler arası dengesizlikleri ortaya çıkarmaktadır. Bölgelerarası gelişmişlik farkları beraberinde göç, suç, kaynakların verimsiz kullanılması ve altyapı yetersizliği gibi bir dizi sorun getirmektedir. Bölgesel dengesizliklerin ortaya çıkardığı sorunlar çözüm çabalarını gündeme getirmiştir. Sosyal ve ekonomik kıstaslara göre bölgelerin özelliklerine uygun bir kalkınma stratejisi oluşturmayı amaçlayan bölge planları, az gelişmiş bölgelerin ulaşım, haberleşme, eğitim ve sağlık gibi eksiklerini gidererek rekabet gücü kazanması için sunulan kamu yatırımları ve az gelişmiş bölgelerde yatırım yapmanın cazibesini artırmaya dönük teşvik tedbirleri en yaygın kullanılan politika araçlarıdır. Teşvik, belirli ekonomik faaliyetlerin diğerlerine nazaran daha fazla ve hızlı gelişmesini sağlamak amacıyla kamu tarafından çeşitli yöntemlerle verilen maddi ve/veya gayri maddi destek, yardım ve özendirmelerdir. Vergi teşvikleri ise, belirli proje ve sektörlerdeki yatırımları cazip kılmak amacıyla müteşebbislerin üzerindeki vergi yükünü azaltan her türlü teşvik seklinde ifade edilen ve bölgesel dengesizlikleri gidermeye yönelik çabalarda yaygın olarak kullanılan bir araçtır. Vergi teşvikleri, yatırımın maliyetini (istihdam, makine ve teçhizat ve teknoloji) ve finansman ihtiyacını azaltıp, karlılığını artırarak yatırım yapmayı cazip hale getirmektedir. Bu nedenle vergi teşvikleri az gelişmiş bölgelerde ekonomik faaliyetleri canlandırmak amacıyla kullanılmaktadır. Ancak, uygulamalı çalışmalar ve ülke deneyimleri bölgesel dengesizliklerin giderilmesinde vergi teşviklerinin etkisinin önemsiz olduğunu ortaya koymaktadır. Benzer sonuçlar Türkiye içinde geçerlidir.

Regional inequality, shortly, is social and economics opportunity disparities between regions in a country. Regions have historical, cultural, social, economic and geographical properties causing regional development in different levels. Developing some regions than others, have accrued regional disparities. Inter-regional differences in terms of development have brought a dozen problems such as migration, crime, lack of productivity of sources used and insufficient of infrastructure. Problems that were accruing of regional inequality had come up solution efforts. Region planning aiming to form a development strategy appropriate feature of regions according to social and economic yardstick, public investments such as transportation, communication, education and health, submitted for attain competitive strength at less-developed regions and incentives submitted for increase appeal of realize of an investment at less-developed regions is a widespread regional development instruments. Incentive, submitted by public with the aim of developing specific economic activity more and fast than others, is various tangible and/or intangible support, help and encouragements. Tax incentive however, is all sort of incentives decreasing tax burden on entrepreneur purpose of appeal to make an investment in specific project and sectors and have used widespread for decreasing regional inequality. Tax incentives decreases cost of investment and funding need, and increase profitability. So, tax incentives have used for bring to life economic activities in less-developed regions. But, empirical studies and country experiences show that impact of tax incentives submitted for obviate regional inequalities is insignificant. Similar result valid for Turkey.